Αν και η θεραπεία του διαβήτη τύπου 1 έχει προοδεύσει πολύ από την πρώτη φορά που περιγράφηκε στην Αρχαία Αίγυπτο, οι ενέσεις ινσουλίνης και οι νυγμοί των δακτύλων αποτελούν ακόμα κομμάτι της καθημερινότητας για πολλούς διαβητικούς.
Μία ομάδα ερευνητών έκανε ωστόσο μία ανακάλυψη που μία μέρα μπορεί να καταστήσει αχρείαστες τις παραπάνω πρακτικές. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ένα τρόπο να μετατρέψουν ανθρώπινα βλαστοκύτταρα σε κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη (τα γνωστά και ως β κύτταρα), σε πειραματόζωα.
«Μπορούμε πλέον να δημιουργήσουμε κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη τα οποία δρουν όπως και τα β κύτταρα του παγκρέατος που έχουμε στον οργανισμό μας», είπε ένας από τους επιστήμονες της έρευνας, ο Ματίας Χέμπροκ από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο.
«Αυτό είναι ένα μεγάλο βήμα προς την επίτευξη του στόχου μας ο οποίος είναι να μπορούμε κάποια μέρα να κάνουμε μεταμόσχευση κυττάρων στους ασθενείς με διαβήτη».
Ο διαβήτης τύπου 1 χαρακτηρίζεται από απώλεια ινσουλίνης λόγω της καταστροφής των κυττάρων του παγκρέατος από το ανοσοποιητικό σύστημα. Ως αποτέλεσμα, οι ασθενείς που πάσχουν από διαβήτη τύπου 1 πρέπει να λαμβάνουν εξωτερική ινσουλίνη. Αν και η μέθοδος αυτή είναι αποτελεσματική, σίγουρα δεν είναι η ιδανική.
Οι ασθενείς με τη νόσο έχουν φυσιολογική ζωή, ωστόσο διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο διαφόρων παθήσεων, όπως η νεφρική ανεπάρκεια, η καρδιαγγειακή νόσος και το εγκεφαλικό επεισόδιο.
Άλλοι μέθοδοι διαχείρισης του διαβήτη τύπου 1 είναι η εισαγωγή νέων β κυττάρων ή η μεταμόσχευση παγκρέατος, ωστόσο και οι 2 αυτές επιλογές δεν είναι πάντοτε διαθέσιμες, καθώς το πάγκρεας πρέπει να προέρχεται από κάποιο δότη.
Για να ξεπεράσουν το παραπάνω πρόβλημα, οι ερευνητές μεταξύ των οποίων και η ομάδα από το UCSF, προσπαθούν να προκαλέσουν ωρίμανση σε βλαστοκύτταρα έτσι ώστε να εξελιχθούν σε παγκρεατικά β κύτταρα. Αν και οι προσπάθειες αυτές γίνονται εδώ και χρόνια, έχουν παρουσιαστεί διάφορα προβλήματα που δεν επιτρέπουν στους επιστήμονες να επιτύχουν το σκοπό τους.
«Τα κύτταρα που είχαμε παράξει στο παρελθόν παραμένουν σε μία ανώριμη φάση και δεν μπορούν να αποκριθούν στη γλυκόζη του αίματος και να εκκρίνουν ινσουλίνη», είπε ο Χέμπροκ.
«Αυτό ήταν ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστεί».
Όταν όμως η ομάδα εξέτασε τον τρόπο που τα κύτταρα αυτά αναπτύσσονται στο πάγκρεας, βρήκε την απάντηση. Στο πάγκρεας, τα κύτταρα διαχωρίζονται από τα υπόλοιπα κύτταρα του παγκρέατος και ταξινομούνται σε ομάδες που λέγονται παγκρεατικές νησίδες.
Η ομάδα εξέτασε τη διαδικασία αυτή στο εργαστήριο. Διαχώρισε τεχνητά τα παγκρεατικά βλαστοκύτταρα τα οποία οργάνωσε σε ομάδες που ομοιάζουν τις παγκρεατικές νησίδες. Η ομαδοποίηση αυτή επέτρεψε στα παγκρεατικά βλαστοκύτταρα να ωριμάσουν και να δράσουν όπως και τα φυσιολογικά κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη.
Επιπλέον, όταν οι νησίδες αυτές μεταμοσχεύθηκαν σε υγιή ποντίκια, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι είχαν την ικανότητα να ανταποκρίνονται στις αλλαγές των επιπέδων γλυκόζης του αίματος και να παράγουν ινσουλίνη.
Φυσικά, όπως συμβαίνει και σε κάθε έρευνα με πειραματόζωα, χρειάζεται να γίνουν ακόμα πολλές έρευνες σε ανθρώπους μέχρι να είναι δυνατό να αναπτυχθούν αποτελεσματικές θεραπείες. Ένα εμπόδιο, για παράδειγμα, είναι ότι αν εισάγουμε παγκρεατικά βλαστοκύτταρα σε έναν ασθενή με διαβήτη τύπου 1, κατά πάσα πιθανότητα το ανοσοποιητικό σύστημα θα τα καταστρέψει.
Αυτό σημαίνει ότι οποιοσδήποτε κάνει αυτή τη θεραπεία θα πρέπει να λαμβάνει ανοσοκατασταλτικά εφ’όρου ζωής κάτι που συμβαίνει και στις μεταμοσχεύσεις.
Η τελευταία αυτή ανακάλυψη είναι ωστόσο ένα μεγάλο βήμα μπροστά και η ομάδα προσπαθεί σήμερα να λύσει τα παραπάνω προβλήματα. Για παράδειγμα, οι επιστήμονες εξετάζουν σήμερα αν μέσω της CRISPR τα βλαστοκύτταρα μπορούν να τροποποιηθούν έτσι ώστε να μην ανιχνεύονται από το ανοσοποιητικό σύστημα.
Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο Nature Cell Biology.