Όλο και περισσότερες έρευνες, τελευταία, δείχνουν ότι οι ιογενείς λοιμώξεις μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες επιδράσεις, ακόμα και μετά την αποδρομή της αρχικής λοίμωξης. Ένα παράδειγμα τέτοιας σύνδεσης είναι οι λοιμώξεις με ροταϊούς κατά την παιδική ηλικία με την επακόλουθη εμφάνιση διαβήτη τύπου 1. Μία νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο PLOS Pathogens υποστηρίζει την παραπάνω σύνδεση και δείχνει ότι ο εμβολιασμός για το ροταϊό μπορεί να περιορίσει σημαντικά τα περιστατικά διαβήτη τύπου 1 στα παιδιά. Η απρόσμενη αυτή επίδραση του εμβολιασμού μπορεί να αποτελέσει το πρώτο παράδειγμα πρωτογενούς πρόληψης για το διαβήτη τύπου 1, κάτι που σήμερα είναι αδύνατο.
Οι ροταϊοί αποτελούν μέλος της οικογένειας των Reoviridae και αποτελούν το κύριο αίτιο διάρροιας κατά την παιδική ηλικία, ενώ ευθύνονται για σχεδόν 215.000 θανάτους ετησίως. Το εμβόλιο για τους ροταϊούς έχει περιορίσει σημαντικά τη θνησιμότητα από τους ιούς αυτούς και αποτελεί τρανό παράδειγμα για την αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού. Εκτός από την παραπάνω επίδραση, αρκετές έρευνες σήμερα δείχνουν ότι ο εμβολιασμός για τον ροταϊό μπορεί να περιορίσει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 1 στα παιδιά.
Πώς μπορεί όμως ο ροταϊός να συνδέεται με την εμφάνιση διαβήτη τύπου 1; Ο διαβήτης τύπου 1 αποτελεί ένα αυτοάνοσο νόσημα που χαρακτηρίζεται από καταστροφή των β κυττάρων στο πάγκρεας εξ’αιτίας της δράσης του ανοσοποιητικού συστήματος. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε απουσία λειτουργικής ινσουλίνης. Αν και υπάρχουν κληρονομικοί παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης του διαβήτη τύπου 1, οι ακριβείς προκλητικοί παράγοντες δεν είναι ακόμα γνωστοί. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι ορισμένα τμήματα πρωτεϊνών στα β κύτταρα που αναγνωρίζονται από τα Τ κύτταρα, ομοιάζουν υπερβολικά με μία πρωτεΐνη του καψιδίου των ροταϊών που λέγεται VP7. Τόσο η πρωτεΐνη των β κυττάρων όσο και η ιική πρωτεΐνη VP7 μπορούν να προκαλέσουν απόκριση από τα Τ κύτταρα, με την τελευταία να έχει παρατηρηθεί τόσο στους ανθρώπους όσο και στα πειραματόζωα μετά από λοίμωξη με τον ιό ή εμβολιασμό. Προηγούμενες έρευνες είχαν συνδέσει άμεσα τη λοίμωξη από ροταϊό με την παραγωγή αντισωμάτων που σχετίζονται με το διαβήτη τύπου 1 στα παιδιά. Αντίστοιχα, η λοίμωξη με τους παραπάνω ιούς στα ποντίκια έχει συνδεθεί με καταστροφή των παγκρεατικών κυττάρων και υπεργλυκαιμία. Μία θεωρία επομένως είναι ότι η λοίμωξη με ροταϊό «εκπαιδεύει» το ανοσολογικό σύστημα να στοχεύει τα β κύτταρα.
Τα Rotarix και RotaTeq είναι τα εμβόλια ροταϊού που χρησιμοποιούνται συχνότερα με τη χορήγησή τους να γίνεται μέχρι την ηλικία των 6 μηνών. Τα εμβόλια αυτά περιέχουν αλληλουχίες που ομοιάζουν το VP7 και εισήχθησαν για πρώτη φορά στο πρόγραμμα εμβολιασμών παγκοσμίως στο διάστημα 2006-2008. Έρευνες από την Αυστραλία και τις ΗΠΑ που έγιναν σε αυτή τη χρονική περίοδο διαπίστωσασν ότι η συχνότητα του διαβήτη τύπου 1 μειώθηκε σημαντικά μετά την εισαγωγή των παραπάνω εμβολίων. Στη Αυστραλία, όπως έδειξε μία έρευνα, ο αριθμός των νέων περιστατικών διαβήτη τύπου 1 στα παιδιά ηλικίας 0-4 μειώθηκε κατά 15% μετά την έναρξη του μαζικού εμβολιασμού για τον ροταϊό. Κάτι αντίστοιχο παρατηρήθηκε και σε μία έρευνα από τις ΗΠΑ, η οποία διαπίστωσε ότι η ολοκλήρωση των εμβολιασμών για το ροταϊό συνδέεται με 33-37% μειωμένο κίνδυνο διαβήτη τύπου 1. Επομένως, αν η λοίμωξη από ροταϊό μπορεί να προκαλέσει εμφάνιση του διαβήτη τύπου 1, ο πρόληψή της με τον εμβολιασμό μπορεί να περιορίσει τόσο τα περιστικά λοιμώξεων με τους ιούς αυτούς, αλλά και να προστατεύσει τους ασθενείς από το διαβήτη τύπου 1. Τα αποτελέσματα των παραπάνω ερευνών εξετάστηκαν συνολικά στο νέο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο PLOS Pathogens Pearls.
Αν και οι παρατηρήσεις των δύο ερευνών έχουν αρκετές ομοιότητες, υπάρχουν πιθανώς και άλλοι παράγοντες που πρέπει να λάβουμε υπόψη. Μία ανάλυση από τη Φινλαδία κατέληξε ότι η σύνδεση ανάμεσα στον εμβολιασμό από ροταϊό και τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη δεν είναι αδιαμφισβήτητη. Οι επιστήμονες επισήμαναν μάλιστα προβλήματα με το μέγεθος των δειγμάτων στις παραπάνω έρευνες, καθώς και το γεγονός ότι περιβαλλοντικοί και γεωγραφικοί παράγοντες της ανοσίας μπορεί να επηρεάσαν τα αποτελέσματα. Η θνησιμότητα αλλά και η αποτελεσματικότητα του εμβολίου για το ροταϊό παρουσιάζει μεγάλη διαφοροποίηση σε κάθε χώρα, ενώ πιθανώς υπάρχουν διαφορές και σε άλλους παράγοντες που συμβάλλουν στην πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη τύπου 1. Αν η σύνδεση που παρατήρησαν οι παραπάνω δύο έρευνες επιβεβαιωθεί σε μεγαλύτερους πληθυσμούς, τότε θα μιλάμε για ένα νέο παράγοντα που επηρεάζει την πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη τύπου 1 παγκοσμίως.
Βιβλιογραφία: PLOS