Τα μικρόβια που βρίσκονται στο έντερο είναι απαραίτητα για την επιβίωσή μας. Ωστόσο, ο άνθρωπος δεν είναι ο μοναδικός οργανισμός που έχει σχέση εξάρτησης με τα μικρόβια που παρασιτούν σε αυτόν. Η μύγα των φρούτων χρειάζεται οξικό οξύ από το Acetobacter pomorum. Το καλαμάρι χρειάζεται τη φωτεινότητα που προσφέρει το Vibrio fischeri για να επιβιώσει. Οι τερμίτες δεν μπορεί να πέψουν το ξύλο χωρίς την trichonympha, ένα είδος συμβιωτικού πρωτοζώου που βρίσκεται στο έντερο. Έτσι και ο άνθρωπος, χρησιμοποιεί ουσιαστικά τα μικρόβια που βρίσκονται στο έντερο για διάφορες εργασίες, όπως την απομάκρυνση αποβλήτων, την «εκπαίδευση» του ανοσοποιητικού συστήματος, τη ρύθμιση των επιπέδων των νευροδιαβιβαστών αλλά και τη σύνθεση απαραίτητων θρεπτικών ουσιών, όπως η βιταμίνη Κ. Η διαταραχή αυτού του ισορροπημένου οικοσυστήματος μπορεί συχνά να οδηγήσει σε νόσηση, ενώ αντίστοιχα η επαναφορά της φυσιολογικής του λειτουργίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πρόληψη ορισμένων παθήσεων.
Λόγω της μεγάλης περιπλοκότητας του μικροβιώματος, το οποίο αποτελείται από τρισεκατομμύρια βακτήρια, εκ των οποίων αρκετά δεν είναι δυνατό να καλλιεργηθούν στο εργαστήριο, ο καθορισμός σχέσεων αιτίας-αποτελέσματος μεταξύ των βακτηρίων και των διαφόρων νόσων δεν είναι εύκολος. Καταλαβαίνουμε επομένως πόσο μεγάλη σημασία έχει η ανακάλυψη του Manfredo Vieira και των συνεργατών του, οι οποίοι παρατήρησαν ότι το gram θετικό βακτήριο Enterococcus gallinarum εμπλέκεται στην αιτιολογία του συστηματικού ερυθηματώδους λύκου (ΣΕΛ) σε ένα μοντέλο ποντικών.
Οι ερευνητές παρατήρησαν αρχικά ότι τα από του στόματος αντιβιοτικά, όπως η βανκομυκίνη και η αμπικιλλίνη, αυξάνουν το προσδόκιμο ζωής ποντικών τα οποία είχαν τροποποιηθεί γενετικά για να εμφανίσουν ΣΕΛ. Εκτός από τα υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης, τα ποντίκια που έλαβαν αντιβιοτικά είχαν χαμηλότερα επίπεδα αντισωμάτων για αυτοαντιγόνα στο αίμα, όπως τα αντισώματα της διπλής έλικας του DNA, σε σχέση με τα ποντίκια που δεν έλαβαν θεραπεία. Τα αυξημένα επίπεδα των παραπάνω αντισωμάτων αποτελούν χαρακτηριστική εκδήλωση του ΣΕΛ. Οι ερευνητές εξέτασαν επίσης την εντερική διαπερατότητα των ποντικών που είχαν λάβει αντιβιοτικά. Η αυξημένη διαπερατότητα του εντέρου είναι χαρακτηριστική των φλεγμονωδών νόσων του εντέρου, ωστόσο έχει παρατηρηθεί και σε παθήσεις όπως ο διαβήτης, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και η αγκυλωσική σπονδυλίτιδα. Αυξημένη διαπερατότητα του εντέρου παρατηρείται επίσης παροδικώς στους μαραθωνοδρόμους. Τα ποντίκια που είχαν τροποποιηθεί γενετικά για να εμφανίσουν ΣΕΛ είχαν αυξημένη διαπερατότητα εντέρου και μειωμένα επίπεδα των πρωτεϊνών που εμπλέκονται στις διακυτταρικές συνδέσεις στο εντερικό επιθήλιο. Τα αντιβιοτικά όπως η βανκομυκίνη, τα οποία μειώνουν τον τίτλο του E. gallinarum, περιορίζουν τη διαπερατότητα του εντέρου.
Η μετάβαση των βακτηριακών προϊόντων από το έντερο στην κυκλοφορία του αίματος είναι ένα αποδεκτό φαινόμενο. Οι βακτηριακές ενδοτοξίνες και πεπτιδογλυκάνες αναγνωρίζονται από τους υποδοχείς του ξενιστή οι οποίοι αποτελούν αναπόσταστο κομμάτι του έμφυτου ανοσοποιητικού συστήματος. Επομένως, η διαρροή βακτηριακών προϊόντων από το έντερο, μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή. Ο Manfredo Vieira και οι συνεργάτες του ανέφεραν ότι ζωντανά βακτήρια, και συγκεκριμένα το E. gallinarum, φεύγουν από το έντερο του ποντικού και μεταφέρονται στις μεσεντέριες φλέβες, τους λεμφαδένες και το ήπαρ. Το E. gallinarum έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που το διαφοροποιούν από τα υπόλοιπα βακτήρια του εντέρου. Το βακτήριο αυτό προκαλεί αύξηση στα επίπεδα των δενδριτικών κυττάρων, μίας από τις πηγές της ιντερφερόνης-α, τα οποία έχουν ενοχοποιηθεί για την παθογένεια του ΣΕΛ. Το E. gallinarum αυξάνει επίσης την παραγωγή ιντερφερόνης-α και βήτα-2 γλυκοπρωτεΐνης 1 από τα κύτταρα του ήπατος. Η τελευταία στοχεύεται από αντισώματα στο αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο.
Οι ερευνητές δεν κατάφεραν να καλλιεργήσουν ζωντανά βακτήρια από τις μεσεντέριες φλέβες υγιών ποντικών της ομάδας ελέγχου. Ωστόσο, το λεπτό έντερο των υγιών ποντικών που είχε αποικιστεί αποκλειστικά με E. gallinarum παρουσίασε διαρροές, με αποτέλεσμα να ποντίκια αυτά να παράξουν αντισώματα της διπλής έλικας του DNA. Αν και άλλα βακτήρια του εντέρου, όπως η salmonella, μπορούν επίσης να διαρρεύσουν από το έντερο και να μεταφερθούν στο ήπαρ, ο αποικισμός του εντέρου από τη salmonella δεν σχετίζεται με παραγωγή αυτοαντισωμάτων και τα υπόλοιπα συστηματικά παθολογικά χαρακτηριστικά του λύκου.
Ο Manfredo Vieira και οι συνεργάτες του μελέτησαν επίσης μία μικρή ομάδα ασθενών με λύκο και μία ομάδα ασθενών με αυτοάνοση ηπατίτιδα. Χρησιμοποιώντας PCR παρατήρησαν ότι το DNA του E. gallinarum ήταν παρόν στο ήπαρ των ασθενών με λύκο ή αυτοάνοση ηπατίτιδα, ωστόσο απουσίαζε από το ήπαρ υγιών δοτών. Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης ότι όταν τα ανθρώπινα ηπατοκύτταρα καλλιεργηθούν με E. gallinarum, παράγουν ιντερφερόνη-α και βήτα-2 γλυκοπρωτεΐνη 1.
Αν και η δουλειά του Manfredo Vieira και των συνεργατών του έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, χρειάζονται περισσότερες έρευνες. Τι ενεργοποιεί το E. gallinarum έτσι ώστε αυτό να προκαλέσει συμπτώματα λύκου στα ποντίκια; Μπορούν άλλα βακτήρια να προκαλέσουν αντίστοιχες διαταραχές; Γιατί τα βακτήρια που υπάρχουν στο ήπαρ δεν προκαλούν πιο εκτεταμένη τοπική φλεγμονή και βλάβες στους ιστούς; Παίζουν τα βακτήρια αυτά ρόλο σε άλλα μοντέλα ποντικών με λύκο, και σημαντικότερα, συμβάλλουν στην εμφάνιση λύκου σε ασθενείς που δεν έχουν ηπατοπάθεια; Σε άλλες έρευνες, η ίδια ομάδα δημιούργησε επίσης ανοσία στα ποντίκια για το E. gallinarum. Ο εμβολιασμός για το βακτήριο σε συνδυασμό με αντιβιοτική θεραπεία, παρέτεινε τη διάρκεια ζωής τους. Μήπως ένα αντίστοιχο εμβόλιο θα ήταν χρήσιμο στη θεραπεία και πρόληψη του λύκου στον άνθρωπο;
Βιβλιογραφία: The New England Journal Of Medicine