Η αντιδραστική κεφαλαλγία, γνωστή και ως φαρμακοεπαγόμενη κεφαλαλγία, προκαλείται από τη συχνή ή υπερβολική χρήση αναλγητικών ή φαρμάκων για την αντιμετώπιση ενός επεισοδίου ημικρανίας που βρίσκεται υπό εξέλιξη. Τα παραπάνω φάρμακα δεν πρέπει να συγχέονται με την από του στόματος προφυλακτική αγωγή της ημικρανίας η οποία πρέπει να λαμβάνεται καθημερινά.
Καταλαβαίνουμε, επομένως, ότι τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του άλγους μίας κεφαλαλγίας, μπορεί να προκαλέσουν κεφαλαλγίες αν λαμβάνονται αλόγιστα. Οι φαρμακοεπαγόμενες κεφαλαλγίες συχνά είναι ιδιαίτερα έντονες με αποτέλεσμα οι ασθενείς να μην μπορούν να εργαστούν ή να χρειάζεται να παραμείνουν στο σπίτι.
Για να τεθεί η διάγνωση της φαρμακοεπαγόμενης κεφαλαλγίας, ο ασθενής πρέπει να παρουσιάζει κεφαλαλγίες για τουλάχιστον 15 ημέρες κάθε μήνα σε ένα διάστημα 3 μηνών, ενώ παράλληλα παίρνει αναλγητικά ή άλλα φάρμακα για την αντιμετώπιση της ημικρανίας. Εκτός από το άλγος, άλλα συμπτώματα της αντιδραστικής κεφαλαλγίας μπορεί να περιλαμβάνουν ναυτίες, έμετο, φωτοευαισθησία, ευαισθησία στους ήχους, ευερεθιστότητα, δυσκολία στη συγκέντρωση, αϋπνία, ανησυχία ή δυσκοιλιότητα.
Η κεφαλαλγία από την υπερβολική χρήση φαρμάκων αποτελεί μία από τις πλέον κοινές μορφές κεφαλαλγίας. Σχεδόν 1-2% του πληθυσμού παρουσιάζει φαρμακοεπαγόμενη κεφαλαλγία ετησίως. Η μορφή αυτή της κεφαλαλγίας είναι συχνότερη στις γυναίκες, καθώς και στους ασθενείς με παθήσεις που χαρακτηρίζονται από χρόνιο πόνο, κατάθλιψη ή άγχος.
Φάρμακα και Φαρμακοεπαγόμενη Κεφαλαλγία: Ένας Φαύλος Κύκλος
Τα αναλγητικά ή τα φάρμακα για την αντιμετώπιση ενός επεισοδίου κεφαλαλγίας δεν προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες αν λαμβάνονται σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης τους. Όταν, ωστόσο, ένας ασθενής που πάσχει από κάποια πρωτοπαθή διαταραχή κεφαλαλγίας, όπως για παράδειγμα η ημικρανία ή η κεφαλαλγία τάσεως, παίρνει τα φάρμακα αυτά πιο συχνά από 2-3 φορές την εβδομάδα, μπορεί να προκληθεί φαρμακοεπαγόμενη κεφαλαλγία.
Διάφορα φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν αντιδραστική κεφαλαλγία. Για παράδειγμα, οι ασθενείς με ημικρανία που παίρνουν αναλγητικά φάρμακα όπως η ακεταμινοφαίνη, η ιβουπροφαίνη και η ναπροξένη, για περισσότερο από 15 ημέρες το μήνα, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο φαρμακοεπαγόμενης κεφαλαλγίας. Το ίδιο ισχύει και για τους ασθενείς που παίρνουν συνδυασμούς φαρμάκων όπως Excedrin, που περιέχει καφεΐνη, ασπιρίνη και ακεταμινοφαίνη, τους ασθενείς που παίρνουν βαρβιτουρικά (βουταλβιτάλη), καθώς και τους ασθενείς που παίρνουν τριπτάνες ή οπιοειδή, αν η λήψη των φαρμάκων γίνεται για περισσότερο από 10 ημέρες κάθε μήνα. Ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι τα φάρμακα που περιέχουν βουταλβιτάλη ή οπιοειδή αυξάνουν τον κίνδυνο μετάβασης της ημικρανίας από επεισοδιακή (0-14 ημέρες το μήνα) σε χρόνια (πάνω από 15 ημέρες το μήνα).
Μία παρατήρηση με ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι τα αναλγητικά φάρμακα που λαμβάνονται για άλλες παθήσεις, όπως για παράδειγμα η οσφυαλγία, η αυχεναλγία ή οι αρθρίτιδες, δεν προκαλούν φαρμακοεπαγόμενη κεφαλαλγία σε ασθενείς που δεν υποφέρουν από προϋπάρχουσες πρωτοπαθείς διαταραχές κεφαλαλγίας.
Αντιμετώπιση της Αντιδραστικής/Φαρμακοεπαγόμενης Κεφαλαλγίας
Οι φαρμακοεπαγόμενες κεφαλαλγίες συνήθως υποχωρούν όταν σταματήσει η λήψη του φαρμάκου που ευθύνετια για την εμφάνισή τους. Η διακοπή του φαρμάκου είναι γενικά δύσκολη, καθώς αρχικά συνοδεύεται από παροδική επιδείωνση της κεφαλαλγίας. Τα φάρμακα για την πρόληψη των κεφαλαλγιών, καθώς και η αποφυγή των προκλητικών παραγόντων μπορούν να βοηθήσουν τον ασθενή να ξεπεράσει αυτή τη δύσκολη περίοδο.
Ορισμένα φάρμακα για τις κεφαλαλγίες μπορούν να διακοπούν απότομα, ενώ σε άλλα η διακοπή πρέπει να γίνεται σταδιακά. Για παράδειγμα, τα οποιοειδή και τα φάρμακα που περιέχουν βουταλβιτάλη δεν πρέπει ποτέ να διακόπτονται απότομα, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση συμπτωμάτων στέρησης όπως εφίδρωση, ρίγος, ναυτία, έμετο, διάρροια, μυαλγίες, άγχος, ευερεθιστότητα ή καταρροή. Η απότομη διακοπή της βουταλβιτάλης μπορεί να προκαλέσει σπασμούς. Ρωτήστε τον γιατρό σας ποιος είναι ο ιδανικός τρόπος να σταματήσετε τη λήψη των παραπάνω φαρμάκων.
Πρόληψη της Αντιδραστικής Κεφαλαλγίας
Τα ακόλουθα μέτρα μπορούν να περιορίσουν τον κίνδυνο εμφάνισης μίας αντιδραστικής κεφαλαλγίας:
- Περιορίστε την χρήση των φαρμάκων για την κεφαλαλγία σε λιγότερο από 2-3 ημέρες την εβδομάδα (ή 10 μέρες το μήνα).
- Επικοινωνήστε με τον γιατρό σας αν πιστεύετε ότι πρέπει να πάρετε τα φάρμακα σε μεγαλύτερη συχνότητα από την παραπάνω.
- Επικοινωνήστε με τον γιατρό σας αν παρουσιάζετε κεφαλαλγίες συχνότερα από 4 ημέρες κάθε μήνα, καθώς μπορεί να χρειάζεστε προληπτική θεραπεία.
- Αποφύγετε τα φάρμακα που περιέχουν βουταλβιτάλη και τα οπιοειδή.
- Αποφύγετε τους προκλητικούς παράγοντες των κεφαλαλγιών. Παραδείγματα των παραγόντων αυτών είναι η αφυδάτωση, η πείνα, η έλλειψη ύπνου, το στρες και ορισμένα τρόφιμα.
Βιβλιογραφία: Harvard Health
Φωτογραφία: Jose Navarro