Η πανδημία του COVID-19 έχει οδηγήσει σε μεγάλη ανάγκη για ακριβή επιστημονικά δεδομένα σε μικρό χρόνο. Οι κυβερνήσεις πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να λάβουν αποφάσεις χρησιμοποιώντας σαφή στοιχεία, η ανάπτυξη εμβολίων και θεραπειών πρέπει να επισπευσθεί, ενώ πρέπει επίσης να κατανοήσουμε τις επιδράσεις της πανδημίας στην κοινωνία. Η ανταπόκριση της επιστημονικής κοινότητας στην ανάγκη για νέα δεδομένα ήταν πραγματικά αξιοθαύμαστη.
Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η επιστήμη κινείται γενικά με αργούς ρυθμούς και συγκεκριμένα ακολουθεί μία σειρά βημάτων για την επίτευξη ενός τελικού στόχου. Η αναζήτηση της αλήθειας συνήθως δεν είναι κάτι απλό και η εξέταση θέσεων και αντιθέσεων αποτελεί ουσιώδες κομμάτι της επιστημονικής μεθόδου. Οι αρχικές έρευνες πρέπει να επαναληφθούν συνήθως αρκετές φορές για να διαπιστωθεί αν οι παρατηρήσεις τους διατηρούνται ή ανατρέπονται.
Σήμερα, παρατηρούμε πλέον ότι αρκετές έρευνες διεξάγονται σε μικρό χρονικό διάστημα με σκοπό να ενισχύσουν τις γνώσεις μας για τον SARS-CoV-2, προσπαθώντας επίσης να δώσουν απαντήσεις στα ερωτήματα σχετικά με την πανδημία.
Η Εποχή των Προδημοσιεύσεων (Preprint)
Η δημοσίευση των επιστημονικών ερευνών έχει επίσης αλλάξει.
Συνήθως, οι διάφορες έρευνες αξιολογούνται από ομότιμους επιστήμονες (peer-reviewed) πριν δημοσιευτούν σε ένα επιστημονικό περιοδικό. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι 2 ή περισσότεροι ερευνητές από το ίδιο πεδίο έρευνας εξέτασαν τη μελέτη και σχολίασαν τα αποτελέσματά της, συχνά προτείνοντας και αλλαγές ή οδηγίες για μελλοντικές κατευθύνσεις. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται ένα επίπεδο ποιότητας, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι οι έρευνες είναι τέλειες. Παρά την παραπάνω μέθοδο, δεν είναι λίγα τα παραδείγματα ερευνών που δημοσιεύτηκαν παρά το γεγονός ότι ήταν χαμηλής ποιότητας ή σημαντικών ερευνών που δέχτηκαν έντονη κριτική και η δημοσίευσή τους καθυστέρησε.
Σήμερα, βλέπουμε όλο και περισσότερες έρευνες σε ιστοσελίδες με προδημοσιεύσεις, με σκοπό να γίνουν άμεσα διαθέσιμα τα αποτελέσματά τους στο κοινό. Η προδημοσίευση είναι ουσιαστικά μία πρώιμη έκδοση του επιστημονικού άρθρου πριν αυτό ακόμα αξιολογηθεί από άλλους επιστήμονες. Συνήθως, δημοσιεύεται ταυτόχρονα με την υποβολή της έρευνας σε ένα επιστημονικό περιοδικό προκειμένου να αξιολογηθεί.
Σε ορισμένες επιστήμες, οι ιστοσελίδες με προδημοσιεύσεις υπάρχουν εδώ και αρκετά χρόνια. Στα μαθηματικά και τη φυσική, για παράδειγμα, ο σέρβερ arXiv υπάρχει από το 1991. Ωστόσο σήμερα υπάρχουν πλέον αρκετές πλατφόρμες που υποστηρίζουν προδημοσιεύσεις για μία σειρά διαφορετικών επιστημόνων, όπως για παράδειγμα τα bioRxiv και medRxiv, που φιλοξενούν θέματα βιοϊατρικής.
Συχνά, η τελική δημοσίευση μίας έρευνας (μετά την αξιολόγησή της) διαφέρει ελάχιστα από την προδημοσίευση. Ωστόσο, σε άλλες περιπτώσεις χρειάζεται να γίνουν σημαντικές αλλαγές, όπως για παράδειγμα περαιτέρω πειράματα ή αναλύσεις τα οποία θα επιβεβαιώσουν τα αποτελέσματα της έρευνας.
Ένα από τα πλεονεκτήματα των προδημοσιεύσεων σε σχέση με τις τυπικές δημοσιεύσεις είναι ότι επιτρέπουν την εξέταση της έρευνας από ένα πολύ μεγαλύτερο κομμάτι της επιστημονικής κοινότητας άμεσα. Ωστόσο, οι πρώιμες αυτές μελέτες δεν πρέπει ποτέ να εκλαμβάνονται ως οριστικές.
Το γεγονός ότι οι προδημοσιεύσεις θα πρέπει να θεωρούνται πρώιμες, είναι γνωστό από τους ερευνητές. Ωστόσο, σήμερα, έχει παρατηρηθεί συχνά το φαινόμενο τα αποτελέσματα ορισμένων προδημοσιεύσεων να φτάνουν σε μέσα μαζικής ενημέρωσης. Για παράδειγμα, μία έρευνα σχετικά με τη συχνότητα των αντισωμάτων του SARS-CoV-2 που διεξήχθη στη Santa Clara της Καλιφόρνια, δημοσιεύτηκε από πολλά μέσα μαζικής ενημέρωσης, παρά το γεγονός ότι δέχτηκε έντονη κριτική από αρκετούς επιστήμονες.
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι κάτι νέο, ωστόσο τους τελευταίους μήνες παρατηρούμε ότι όλο και περισσότεροι επιστήμονες επιλέγουν τις προδημοσιεύσεις ως μέθοδο για να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα των ερευνών τους. Στην αρχή του Απριλίου, μάλιστα, το 17% του συνόλου των ερευνών για τον COVID-19 ήταν προδημοσιεύσεις. Σήμερα, παρατηρείται επίσης αυξημένο ενδιαφέρον από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για πληροφορίες σχετικά με τον COVID-19. Υπάρχει επομένως η αντίληψη ότι η επιστημονική μέθοδος έχει επιταχυνθεί.
Είναι όμως αυτό κάτι θετικό; Μία παλιά αντίληψη στην τεχνολογία είναι ότι στο τρίπτυχο ταχύτητα-χαμηλό κόστος-ποιότητα μπορούμε να κάνουμε μόνο 2 επιλογές. Όλοι γνωρίζουμε από προσωπική εμπειρία ότι αν βιαστούμε να τελειώσουμε μία εργασία, το πιθανότερο είναι ότι θα κάνουμε σφάλματα. Αυτό είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης και οι επιστήμονες, όσο καλά εκπαιδευμένοι και να είναι, παραμένουν άνθρωποι. Η καλή σχεδίαση, η προσεκτική διεξαγωγή και η ακριβής ερμηνεία των αποτελεσμάτων πρέπει να διατηρηθεί, ακόμα κι αν υπάρχει άμεση ανάγκη για νέα δεδομένα.
Σήμερα, αρκετές έρευνες διεξάγονται πολύ γρήγορα και στη συνέχεια παρουσιάζονται σε προδημοσιεύσεις με τις τελευταίες να αναπαράγονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να καταλήξουμε σε αποτελέσματα που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Ήδη, έχουν αρχίσει να ανακαλούνται αρκετές έρευνες για τον COVID-19.
Η Διαφάνεια είναι το Παν
Οι έρευνες που βρίσκονται στο στάδιο της προδημοσίευσης πρέπει να παρουσιάζονται με αυτό τον τρόπο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ενώ και το κοινό πρέπει να γνωρίζει ότι τα δεδομένα αυτά είναι πρώιμα. Σημαντικότερα, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι έρχονται συνεχώς στο φως νέα δεδομένα και επομένως καμία έρευνα προς το παρόν δεν είναι απόλυτη. Η κατανόηση των μηχανισμών του COVID-19 είναι μία συλλογική προσπάθεια.
Η παρούσα πανδημία είναι κάτι πρωτόγνωρο για τους περισσότερους ανθρώπους, ωστόσο έχει αναδείξει την ισχύ της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας. Σημαντικά ποσά έχουν διατεθεί σε έρευνα για την κατανόηση των μηχανισμών του ιού, στην ανάπτυξη στρατηγικών για τον περιορισμό της εξάπλωσής του, καθώς και στις προσπάθειες για την ανάπτυξη εμβολίων και θεραπειών. Αρκετές επιστημονικές ομάδες συνεργάζονται και ως αποτέλεσμα οι σέρβερ έχουν γεμίσει με προδημοσιεύσεις. Αυτή τη στιγμή σημειώνεται ταχύτατη πρόοδος.
Πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι η επιθυμία μας για δεδομένα σε μικρό χρονικό διάστημα δεν πρέπει να επηρεάσει την ποιότητα των ερευνών. Λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντικότητα και την αμεσότητα των προκλήσεων που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη για υψηλής ποιότητας έρευνες. Η διαφάνεια είναι ίσως το σημαντικότερο κομμάτι της παραπάνω προσπάθειας. Κοινοποιώντας όλα τα υλικά, τα πρωτόκολλα, τα δεδομένα και την ανάλυση που χρησιμοποίησαν οι ερευνητές, θα είναι ευκολότερο να αξιολογηθεί η έρευνα και να διορθωθούν ταχύτερα τα όποια λάθη έγιναν.
Σήμερα υπάρχει άμεση ανάγκη για νέα δεδομένα, ωστόσο πρέπει να καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια έτσι ώστε τα δεδομένα αυτά να είναι υψηλής ποιότητας. Οι λανθασμένη πληροφορία είναι χειρότερη από την απουσία πληροφορίας.
Βιβλιογραφία: The Conversation