COVID-19: Ένας Σημαντικός Κίνδυνος που Πρέπει να Εξετάσουν τα Νέα Εμβόλια

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουμε μάθει πλέον τι σημαίνουν οι όροι «ανοσία της αγέλης» και «ορολογικές εξετάσεις». Και οι δύο παραπάνω όροι σχετίζονται με τα αντισώματα. Τα τελευταία αποτελούν ανοσιακές πρωτεΐνες που εμφανίζονται τυπικά τη δεύτερη ή τρίτη εβδομάδα της λοίμωξης, προσκολλώνται στους εισβολείς και δεν τους επιτρέπουν να μολύνουν τα κύτταρα του οργανισμού. Αν σε ένα δείγμα αίματος ανιχνευθούν αντισώματα για ένα συγκεκριμένο ιό, επιβεβαιώνεται ότι ο οργανισμός έχει εκδηλώσει ανοσιακή απόκριση και πιθανώς είναι προστατευμένος από μελλοντικές λοιμώξεις με το ίδιο παθογόνο.

Η πρόκληση παραγωγής αδρανοποιητικών αντισωμάτων για τον SARS-CoV-2, τον ιό δηλαδή που ευθύνεται για την παρούσα πανδημία, αποτελεί το στόχο αρκετών ερευνητών που εργάζονται σήμερα στην ανάπτυξη ενός εμβολίου. Αρκετά υποψήφια εμβόλια έχουν φτάσει ήδη στο στάδιο των κλινικών δοκιμών σε χρόνο ρεκόρ. Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η ανάπτυξη των εμβολίων δεν πρέπει να παρακάμψει τα προβλεπόμενα στάδια, καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα εμβόλιο μπορεί να επιδεινώσει μία νόσο αντί να προστατεύσει τον οργανισμό.

Προς το παρόν, κανένα από τα εμβόλια που δοκιμάζονται για τον COVID-19 δεν έχει παρουσιάσει το φαινόμενο αυτό. Από έρευνες σε προηγούμενες επιδημίες κορονοϊών γνωρίζουμε ότι οι εταιρίες που ασχολούνται με την ανάπτυξη εμβολίων θεωρούν προτεραιτότητα την ασφάλεια των εμβολίων και δεν θεωρούν τον κίνδυνο αυτό ανύπαρκτο.

Ο ιός SARS-CoV-2, όπως και ο SARS-CoV εισέρχονται στα κύτταρα μέσω του υποδοχέα ACE2. Τα εμβόλια που οδηγούν σε εμφάνιση ανοσίας προκαλούν παραγωγή αδρανοποιητικών αντισωμάτων για τις πρωτεΐνες του ιού, αποτρέποντας την είσοδό του μέσω του παραπάνω υποδοχέα.

Ωστόσο, το γεγονός ότι ένα αντίσωμα αποτρέπει έναν ιό να εισέλθει στα κύτταρα στο εργαστήριο, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα κάνει το ίδιο και στον άνθρωπο, σύμφωνα με την Akiko Iwasaki, μία ανοσολόγο από το Yale University. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, όπως ανέφερε η επιστήμονας στο Nature Reviews Immunology, τα αντισώματα μπορεί να βοηθήσουν τον ιό να μολύνει κύτταρα και να περιορίσουν τη δράση των ανοσιακών κυττάρων που τυπικά καταστρέφουν τον ιό.

Αν κάποια από τα αντισώματα δεν προσδένονται ικανοποιητικά στον ιό ή η συγκέντρωσή τους είναι χαμηλή, μπορεί να προσκολληθούν στον ιό και να επιδεινώσουν τη νόσο μέσω μίας διαδικασίας που λέγεται αντισωματοεξαρτώμενη ενίσχυση (ADE). Στην τελευταία, οι ιοί που έχουν καλυφθεί με αντισώματα εισέρχονται στα κύτταρα από την «πίσω πόρτα» μέσω των υποδοχέων στα μακροφάγα και άλλα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Με τον τρόπο αυτό αδρανοποιούν τα κύτταρα που θα τους είχαν καταστρέψει. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η διαδικασία αυτή μπορεί να προκαλέσει μία επιβλαβή φλεγμονώδη απόκριση.

Ορισμένα παθογόνα, μεταξύ των οποίων και ορισμένοι κορονοϊοί, «μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα αντισώματα ως Δούρειο Ίππο μολύνοντας έτσι τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος», είπε η Iwasaki. Η ομάδα της προσπαθεί να ξεχωρίσει ποια ανοσιακή απόκριση βοηθά στην ανάρρωση από τον COVID-19 και ποια είναι επιβλαβής.

Μέσω της ADE, όπως υποστήριξε η Iwasaki, ο ιός μπορεί να προκαλέσει υπερβολική παραγωγή φλεγμονωδών σηματοδοτικών πρωτεϊνών που λέγονται κυτταροκίνες, γεγονός που οδηγεί σε «καταιγίδα κυτταροκινών». Η τελευταία μπορεί να προκαλέσει σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας και να προκαλέσει βλάβες στους πνευμονικούς ιστούς. Αντίστοιχα προβλήματα παρατηρούνται επίσης σε ορισμένους ασθενείς με COVID-19 από τα ουδετερόφιλα.

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμα με βεβαιότητα αν η ADE προκαλεί την καταιγίδα κυτταροκινών ή τις σχετιζόμενες με το ανοσοποιητικό σύστημα βλάβες στους ιστούς που παρατηρούνται στον COVID-19. Αυτή τη στιγμή προσπαθούν να συνδέσουν τα δεδομένα από προηγούμενες επιδημίες κορονοϊών όπως ο SARS και ο MERS, στις οποίες ορισμένα πειραματόζωα παρουσίασαν σοβαρότερη νόσηση μετά τη χορήγηση του εμβολίου. Προηγούμενες έρευνες από την ίδια επιστημονική ομάδα είχαν δείξει ότι τα παθογόνα που εισέρχονται στα κύτταρα «από την πίσω πόρτα» κινούνται σε διαφορετικά τμήματα του κυττάρου που φέρουν αρκετούς υποδοχείς που αντιλαμβάνονται τα παθογόνα και απελευθερώνουν μόρια που συνδέονται με την καταιγίδα κυτταροκινών. «Αυτό είναι κάτι γνωστό για άλλους ιούς», είπε η Iwasaki. «Πιθανώς το ίδιο συμβαίνει και με τον SARS-CoV-2».

Ορισμένες έρευνες από προηγούμενες επιδημίες κορονοϊών είχαν καταλήξει σε παρόμοιες παρατηρήσεις. Είχαν δείξει, δηλαδή, ότι κάποια αντισώματα μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονώδεις αντιδράσεις μέσω των μακροφάγων. Σε μία έρευνα με πειραματόζωα που δημοσιεύτηκε πέρσι στο JCI Insight, ερευνητές από την Κίνα είχαν δείξει ότι αντισώματα για τον SARS-CoV από πειραματόζωα που είχαν εμβολιαστεί, προκαλούσαν βλάβες στους πνεύμονες κατά τη μετάγγισή τους σε ζώα που δεν είχαν εμβολιαστεί. Τα αντισώματα αυτά επιδείνωναν τη νόσο και έκαναν τα μακροφάγα επιβλαβή για τον οργανισμό, όπως διαπίστωσε η ομάδα ερευνητών εξετάζοντας τα κύτταρα αυτά.

Η ADE έχει αναδειχθεί επίσης ως εμπόδιο και για την ανάπτυξη άλλων εμβολίων. Ορισμένα εμβόλια για το δάγγειο πυρετό και τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή αντίδραση από το ανοσοποιητικό σύστημα. Η αντίδραση αυτή εκκινείται πιθανώς από τα αντισώματα, ωστόσο οι επιστήμονες που ασχολούνται με τα εμβόλια υποστήριξαν ότι οι βλάβες δεν περιορίζονται στους πνεύμονες. Πειραματόζωα στα οποία χορηγήθηκε ένα εμβόλιο για τον SARS παρουσίασαν σοβαρή φλεγμονώδη απόκριση η οποία προκάλεσε βλάβες τόσο στο ήπαρ όσο και στους πνεύμονες. Οι μηχανισμός του ADE έχει εξεταστεί προς το παρόν μόνο στο εργαστήριο, επομένως οι γνώσεις μας σχετικά με τους μηχανισμούς του στους ανθρώπους «είναι ακόμα σε θεωρητικό επίπεδο», υποστήριξε ο Peter Hotez, διευθυντής στο τμήμα ανάπτυξης εμβολίων του Texas Children’s Hospital. Η ομάδα του Hotez προσπαθεί σήμερα να αναπτύξει ένα εμβόλιο για τον COVID-19 χρησιμοποιώντας ένα παλιό εμβόλιο για τον SARS.

Αν και πιθανώς τα ατελή αντισώματα μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονή και βλάβες στους ιστούς, ο επιστήμονας υποστήριξε ότι τα ίδια προβλήματα μπορεί να προκαλούνται από την παθολογική δραστηριότητα των Τ κυττάρων, τα οποία αποτελούν ένα ακόμα όπλο του οργανισμού για την αντιμετώπιση των ιών. Μία έρευνα που δημοσιεύτηκε στις 14 Μαΐου στο επιστημονικό περιοδικό Cell έδειξε ότι τα ειδικά για τον SARS-CoV-2 Τ λεμφοκύτταρα, όταν λειτουργούν φυσιολογικά, βοηθούν τον οργανισμό να αντιμετωπίσει τον COVID-19.

Οι επιστήμονες γνωρίζουμε σήμερα τους κινδύνους από την ADE. «Είναι ένα ενδεχόμενο που πάντοτε εξετάζουμε», είπε ο Paul Henri Lambert, ένας ειδικός για τα εμβόλια από το Πανεπιστήμιο της Γενεύης. «Προς το παρόν δεν υπάρχουν δεδομένα που να δείχνουν ότι το φαινόμενο αυτό μπορεί να προκληθεί από εμβόλια για τον SARS-CoV-2».

Η Moderna, μίας εταιρία βιοτεχνολογίας από τη Μασσαχουσέτη που ανακοίνωσε τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών για το εμβόλιό της την προηγούμενη εβδομάδα, δεν παρατήρησε το παραπάνω φαινόμενο σε κανένα από τους εθελοντές που έλαβαν το εμβόλιο. Μία κλινική δοκιμή ενός άλλου εμβολίου από την Κίνα, έδειξε ότι το εμβόλιο είναι ασφαλές και μπορεί να προκαλέσει αδρανοποιητικά αντισώματα.

Ορισμένα άλλα εμβόλια για τον COVID-19 έχουν εξεταστεί σε πιθήκους. Ένα από αυτά προέρχεται από την Κίνα και έχει παραχθεί από αδρανοποιημένους ιούς. Στις 6 Μαΐου η ερευνητική ομάδα πίσω από αυτό το εμβόλιο δήλωσε ότι μπορεί να προσφέρει προστασία από μελλοντικές λοιμώξεις. Η ομάδα δεν παρατήρησε επίσης επιδείνωση της νόσησης σε κανένα από τους 4 πιθήκους που έλαβαν το εμβόλιο 7 ημέρες μετά τη μόλυνσή τους με τον ιό. Μία μελέτη για ένα άλλο εμβόλιο, η οποία χρησιμοποίησε την πρωτεΐνης που χρησιμοποιεί ο SARS-CoV-2 για να εισέλθει στα κύτταρα, δημοσιεύτηκε στο bioRxiv στις 13 Μαΐου. Ούτε αυτό το εμβόλιο προκάλεσε σοβαρότερη νόσηση σε κάποιο πειραματόζωο.

Το ερώτημα σήμερα είναι αν τα εμβόλια για τον COVID-19 μπορεί να προκαλέσουν ADE όταν χορηγηθούν μαζικά στον πληθυσμό. Το ίδιο ερώτημα έχει τεθεί και από τους επιστήμονες που εξετάζουν αν το πλάσμα ασθενών που έχουν αναρρώσει μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία για την αντιμετώπιση του ιού. Προς το παρόν πάνω από 5000 ασθενείς έχουν λάβει την παραπάνω θεραπεία και κανένας δεν παρουσίασε ADE.

Η ανάλυση της ανοσιακής απόκρισης από τα πρώιμα στάδια των κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους εθελοντές θα μπορέσει πιθανώς να δείξει αν κάποιο εμβόλιο προκαλεί ADE. Ο Hotez πιστεύει ότι ιδανικά οι έρευνες για τα εμβόλια θα πρέπει να γίνονται σε περιοχές όπου η πανδημία τώρα αρχίζει να εξαπλώνεται. «Ιδανικά, θα πρέπει να χορηγείται το εμβόλιο και στη συνέχεια να παρακολουθούμε την πνευμονική και ηπατική λειτουργία των ασθενών, όταν τελικά εκτεθούν στον ιό», κατέληξε.

Βιβλιογραφία: Scientific American

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα