Μέσω Ποιου Μηχανισμού Μπορεί ένα Εμβόλιο να Προκαλέσει Θρομβώσεις; Τι Γνωρίζουμε Σήμερα

Τα εξαιρετικά σπάνια περιστατικά θρομβώσεων που εμφανίστηκαν σε ορισμένους ασθενείς μετά το εμβόλιο της AstraZeneca για την COVID-19, έκαναν την επιστημονική κοινότητα να ξεκινήσει μία αναζήτηση για τα αίτια του παραπάνω φαινομένου.

Μετά από αρκετές εβδομάδες ερευνών, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) ανακοίνωσε στις 7 Απριλίου ότι πιθανώς υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στις θρομβώσεις και το εμβόλιο. Ωστόσο, η πιθανότητα θρομβώσεων, σύμφωνα με δύο άρθρα που δημοσιεύτηκαν στο New England Journal of Medicine, είναι εξαιρετικά χαμηλή, επομένως τα οφέλη από το εμβόλιο υπερβαίνουν κατά πολύ τους κινδύνους και δεν υπάρχει λόγος να μην χορηγείται. «Η ανεπιθύμητη ενέργεια αυτή είναι εξαιρετικά σπάνια, ενώ ο κίνδυνος θανάτου από την COVID-19 είναι πολύ υψηλότερος», εξήγησε η επικεφαλής του EMA, Emer Cooke.

Ωστόσο, τα αποτελέσματα του ΕΜΑ δημιουργούν αρκετά ερωτήματα. Μέσω ποιου μηχανισμού η χορήγηση ενός εμβολίου μπορεί να προκαλεί αυτή τη σπάνια νόσο; Ποιος είναι ο παράγοντας που ενοχοποιείται; Είναι ο ιός-φορέας ή κάποια ενισχυτική ουσία του εμβολίου;

Ασυνήθιστη Εντόπιση

Η διαταραχή της πηκτικότητας από το εμβόλιο αποτελεί ένα συνδυασμό θρομβώσεων (οι οποίες είναι δυνητικά απειλητικές για τη ζωή αν αποκλείσουν την αιμάτωση του εγκεφάλου ή των πνευμόνων) και ανεπάρκειας αιμοπεταλίων. Οι θρόμβοι εντοπίζονται επίσης σε ασυνήθιστα σημεία του σώματος, όπως για παράδειγμα ο εγκέφαλος και η κοιλιακή χώρα και όχι στα κάτω άκρα, όπου παρατηρείται συνήθως η εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση.

Τα παραπάνω συμπτώματα ομοιάζουν μια άλλη νόσο η οποία μπορεί να εμφανιστεί σε ασθενείς που έκαναν θεραπεία με ηπαρίνη, ένα αντιπηκτικό φάρμακο. Η ηπαρίνη χρησιμοποιείται συνήθως στην πρόληψη των θρομβώσεων, ωστόσο σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει ένα σύνδρομο γνωστό ως ηπαρινοεπαγόμενη θρομβοκυτταροπενία (HIT), το οποίο χαρακτηρίζεται από σχηματισμό θρόμβων και χαμηλά επίπεδα αιμοπεταλίων.

Μέχρι τις 22 Μαρτίου είχαν καταγραφεί συνολικά από τον ΕΜΑ 86 περιστατικά ασθενών που παρουσίασαν θρομβώσεις στον εγκέφαλο ή στην κοιλιακή χώρα μέσα σε 2 εβδομάδες από το εμβόλιο της AstraZeneca. Ορισμένα από τα περιστατικά αυτά είχαν χαρακτηριστικά του συνδρόμου HIT, αν και δεν είχαν λάβει ηπαρίνη.

Παράγοντες Κινδύνου

Μετά την ολοκλήρωση των μελετών του, ο ΕΜΑ ζήτησε από την AstraZeneca να κάνει περαιτέρω μελέτες στις οποίες θα εξετάσει τις επιδράσεις του εμβολίου στην πηκτικότητα, με σκοπό να αναδείξει παράγοντες κινδύνου, αν υπάρχουν. Αν και υπάρχουν αναφορές που δείχνουν ότι το σύνδρομο εμφανίζεται συχνότερα σε γυναίκες κάτω των 60 ετών, ο ΕΜΑ δεν κατάφερε να επιβεβαιώσει ότι οι γυναίκες αποτελούν ομάδα αυξημένου κινδύνου για το σύνδρομο. Τα υψηλότερα ποσοστά του συνδρόμου στις γυναίκες μπορεί να αποδίδονται σε διάφορους παράγοντες, όπως για παράδειγμα στο γεγονός ότι οι περισσότερες χώρες ξεκίνησαν τον εμβολιασμό από τους επαγγελματίες υγείας. Οι γυναίκες αποτελούν μεγαλύτερο ποσοστό στον τελευταίο πληθυσμό.

Ο ΕΜΑ συνεργάζεται επίσης με δύο πανεπιστήμια στην Ολλανδία και συγκεκριμένα το Erasmus University Medical Center στο Ρότερνταμ και το Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης.

Στις παραπάνω μελέτες συμμετέχουν συνολικά 22 νοσοκομεία τα οποία εξετάζουν τις επιδράσεις του SARS-CoV-2 στην πηκτικότητα. Η ίδια ομάδα ερευνητών θα εξετάσει τα περιστατικά HIT και θρομβώσεων σε ασθενείς που έκαναν το εμβόλιο της AstraZeneca ή άλλα εμβόλια για την COVID-19. Οι επιστήμονες θα δοκιμάσουν επίσης αν η μείωση της δόσης του εμβολίου μπορεί να περιορίσει τον κίνδυνο θρομβώσεων.

Ο ΕΜΑ ελπίζει ότι θα έχει κάποια αποτελέσματα από τις παραπάνω μελέτες μέσα στους επόμενους 2 μήνες. Η επιστημονική ομάδα θα εξετάσει επίσης αν το σύνδρομο εμφανίζεται συχνότερα σε συγκεκριμένους πληθυσμούς. Σύμφωνα με ειδικούς που συμμετέχουν στην παραπάνω ομάδα, οι παρατηρήσεις των ερευνών για τη Δυτική Ευρώπη δεν επαληθεύονται πάντοτε σε άλλους πληθυσμούς, όπως για παράδειγμα αυτούς της Νότιας Αμερικής.

Το σημαντικότερο κομμάτι στο οποίο θα επικεντρωθούν οι παραπάνω μελέτες, ωστόσο, είναι αν υπάρχει πραγματικά σύνδεση ανάμεσα στο εμβόλιο και το σύνδρομο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το εμβόλιο έχει χορηγηθεί ήδη σε σχεδόν 20 εκατομμύρια ασθενείς και εμφανίστηκαν μόλις 86 περιστατικά θρομβώσεων. Ο αριθμός αυτός είναι εξαιρετικά χαμηλός, επομένως δεν αποκλείεται να μην υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στο εμβόλιο και το σύνδρομο. Όπως υποστήριξαν οι επιστήμονες του ΕΜΑ, ένας ασθενής μπορεί να παρουσιάσει έμφραγμα του μυοκαρδίου ή εγκεφαλικό επεισόδιο 1 εβδομάδα μετά το εμβόλιο. Αυτό δεν σημαίνει ότι το εμβόλιο προκάλεσε τις παραπάνω επιπλοκές, ο ασθενής μπορεί να εκδήλωνε έμφραγμα ή εγκεφαλικό επεισόδιο ακόμα κι αν δεν είχε εμβολιαστεί.

Υποκείμενα Αίτια

Ένα άλλο κομμάτι το οποίο θα πρέπει να εξερευνήσουμε αφορά τα ποσοστά του συνδρόμου στον πληθυσμό που δεν έχει εμβολιαστεί. Η ενημέρωση σχετικά με την πιθανότητα εμφάνισης του συνδρόμου στους ασθενείς που έκαναν το εμβόλιο, μπορεί να κάνει τους ασθενείς να επαγρυπνούν για την εμφάνισή του αν έχουν εμβολιαστεί και να αγνοούν το σύνδρομο αν δεν έχουν κάνει το εμβόλιο. Το γεγονός αυτό θα επηρεάσει τη στατιστική με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μία ψευδής σύνδεση ανάμεσα στο εμβόλιο και την ανεπιθύμητη αυτή ενέργεια, η οποία αργότερα μπορεί να επεκταθεί και σε άλλα εμβόλια.

Άλλοι επιστήμονες θέλουν να επικεντρωθούν περισσότερο στους μηχανισμούς πρόκλησης του συνδρόμου. Το ΗΙΤ είναι το αποτέλεσμα μίας ανοσιακής αντίδρασης σε συμπλέγματα τα οποία σχηματίζονται όταν τα αρνητικά φορτισμένα μόρια της ηπαρίνης προσδένονται σε μία θετικά φορτισμένη πρωτεΐνη που λέγεται παράγοντας αιμοπεταλίων 4. Το αποτέλεσμα είναι η ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων, γεγονός που εκκινεί μία αλυσιδωτή αντίδραση. Τα αιμοπετάλια προσελκύουν περισσότερα αιμοπετάλια, τα οποία όταν ενεργοποιηθούν δημιουργούν θρόμβους.

Αν και το φαινόμενο αυτό είναι εξαιρετικά σπάνιο, στο παρελθόν έχουν παρατηρηθεί και άλλα περιστατικά συνδρόμου ΗΙΤ σε ασθενείς που δεν έλαβαν ηπαρίνη. Οι παράγοντες που ενοχοποιήθηκαν για τα περιστατικά αυτά ήταν διάφορες λοιμώξεις και η θεραπεία με αρνητικά φορτισμένα φάρμακα (όπως η ηπαρίνη). Πριν μερικά χρόνια μία μεσήλικη γυναίκα είχε παρουσιάσει εγκεφαλικά επεισόδια και αντίστοιχες βλάβες με αυτές που παρατηρήθηκαν στα περιστατικά των ασθενών που έκαναν το εμβόλιο, χωρίς ωστόσο να έχει λάβει ηπαρίνη.

Η μελέτη του παραπάνω φαινομένου είναι, ωστόσο, ιδιαίτερα δύσκολη. Αυτό συμβαίνει γιατί τα περιστατικά των ασθενών είναι πολύ περιορισμένα, ενώ είναι ιδιαίτερα δύσκολο να δημιουργηθούν μοντέλα πειραματοζώων.

Ένα θετικό από όλες τις παραπάνω μελέτες είναι ότι θα εξερευνηθεί περισσότερο η σύνδεση ανάμεσα στο ανοσοποιητικό σύστημα και την πηκτικότητα, γεγονός που θα προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για τη μελλοντική ανάπτυξη εμβολίων.

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα