Λίγο μετά τη δημοσίευση ορισμένων ερευνών τον Ιούνιο σχετικά με τις θετικές επιδράσεις της δεξαμεθαζόνης στην αντιμετώπιση του COVID-19 σε ασθενείς με σοβαρή νόσηση, αρκετοί επιστήμονες και γιατροί προειδοποίησαν ότι θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί αναφορικά με τα κορτικοστεροειδή και τη χρησιμότητά τους στον COVID-19. Όπως τόνισαν, είναι απαραίτητο να γίνουν έρευνες μεγαλύτερης κλίμακας προκειμένου να εκτιμηθούν τα οφέλη που προσφέρουν τα παραπάνω φάρμακα.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας πριν από λίγες ημέρες επιβεβαίωσε τη χρησιμότητα των φαρμάκων αυτών, δημοσιεύοντας μία ανάλυση που έδειξε ότι τα ποσοστά επιβίωσης ήταν υψηλότερα στους ασθενείς που έλαβαν δεξαμεθαζόνη ή άλλα κορτικοστεροειδή.
Η έρευνα του WHO χρησιμοποίησε δεδομένα από 7 διαφορετικές μελέτες οι οποίες εξέτασαν την αποτελεσματικότητα των παραπάνω φαρμάκων σε 1.703 ασθενείς με σοβαρό COVID-19. Όπως διαπιστώθηκε, οι ασθενείς που έλαβαν ένα από τα 3 κορτικοστεροειδή (υδροκορτιζόνη, δεξαμεθαζόνη ή μεθυλπρεδνιζόνη) είχαν θνησιμότητα 32% μετά από 28 ημέρες, ενώ όσοι έλαβαν placebo ή την τυπική θεραπεία είχαν 40%.
Τι είναι τα Κορτικοστεροειδή;
Τα κορτικοστεροειδή χρησιμοποιούνται στην αντιμετώπιση φλεγμονωδών παθήσεων, στις οποίες το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά υπερβολικά σε κάποιο εξωγενή παράγοντα ή στοχεύει τα κύτταρα του οργανισμού. Τα φάρμακα αυτά κυκλοφορούν εδώ και δεκαετίες. Η δεξαμεθαζόνη για παράδειγμα εγκρίθηκε για πρώτη φορά το 1961.
Όπως διαπίστωσε η έρευνα, το φάρμακο που προσφέρει τα περισσότερα οφέλη είναι η υδροκορτιζόνη. Το όνομά της μας είναι γνωστό, καθώς χρησιμοποιείται εδώ και αρκετές δεκαετίες στην αντιμετώπιση αρκετών φλεγμονωδών νόσων, από το ήπιο έκζεμα μέχρι τις σοβαρές φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου, αλλά και σε ενδοκρινικές διαταραχές, όπως για παράδειγμα η νόσος Addison.
Η υδροκορτιζόνη είναι πρακτικά η φαρμακευτική μορφή της ορμόνης κορτιζόλης, η οποία σχετίζεται με το στρες. Όπως και τα υπόλοιπα μέλη της οικογενείας των κορτικοστεροειδών, η υδροκορτιζόνη μιμείται τις δράσεις της κορτιζόλης.
Τα φάρμακα αυτά δτουν σε υποδοχείς πρωτεϊνών που βρίσκονται στο εσωτερικό των κυττάρων. Όταν ενεργοποιούνται οι παραπάνω υποδοχείς, μεταβαίνουν στον πυρήνα του κυττάρουκαι προσδένονται σε ειδικές περιοχές του DNA, ενεργοποιώντας ή απενεργοποιώντας συγκεκριμένα γονίδια.
Αρκετά από τα γονίδια που στοχεύουν τα παραπάνω φάρμακα, ευθύνονται για την παραγωγή κυτταροκινών, δηλαδή μικρών πρωτεϊνών με σηματοδοτικό ρόλο που ενισχύουν ή ρυθμίζουν την ανοσιακή απόκριση. Τα κορτικοστεροειδή στοχεύουν επίσης γονίδια που παράγουν υποδοχείς στους οποίους δρουν οι κυτταροκίνες. Κατά συνέπεια, μπορούν να περιορίσουν τόσο τον αριθμό όσο και την αποτελεσματικότητα των κυτταροκινών.
Ποια είναι η Χρησιμότητα των Κορτικοστεροειδών στην Αντιμετώπιση του COVID-19;
Τα σοβαρά συμπτώματα από το αναπνευστικό που παρατηρούνται στους ασθενείς με COVID-19 είναι αποτέλεσμα ενός φαινομένου που λέγεται «καταιγίδα κυτταροκινών». Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα υπερλειτουργεί με αποτέλεσμα να παράγει υπερβολικές ποσότητες των παραπάνω πρωτεϊνών, οδηγώντας έτσι σε εκτεταμένη φλεγμονώδη απόκριση.
Τα παραπάνω οδηγούν σε εμφάνιση οιδήματος και συσσώρευση υγρών και λευκών αιμοσφαιρίων, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει βλάβες στους ιστούς. Όταν αυτό συμβαίνει στο αναπνευστικό σύστημα, εμφανίζεται αναπνευστική δυσχέρεια, ως αποτέλεσμα του οιδήματος στα τοιχώματα των αεραγωγών και της συσσώρευσης υγρού στους πνεύμονες. Η καταιγίδα κυτταροκινών μπορεί να προκαλέσει επίσης συστηματική απόκριση με αποτέλεσμα να εμφανιστεί ανεπάρκεια πολλαπλών οργάνων.
Σε παθήσεις που σχετίζονται με σοβαρή νόσηση εξ’ αιτίας της καταιγίδας κυτταροκινών, τα γονίδια που παράγουν κυτταροκίνες και οι υποδοχείς τους μπορεί πιθανώς να αποτελέσουν στόχο για τις θεραπείες. Αυτός είναι και ο λόγος που τα κορτικοστεροειδή έχουν περιληφθεί στη μελέτη RECOVERY, δηλαδή τη μεγαλύτερη έρευνα που εξετάζει όλα τα διαθέσιμα φάρμακα σήμερα ως προς τη χρησιμότητά τους στην αντιμετώπιση του COVID-19, αλλά και στην έρευνα τα αποτελέσματα της οποίας ανέφερε ο WHO.
Πόσο Θετικά είναι Αυτά τα Νέα;
Μία θετική παρατήρηση των ερευνών που εξέτασαν την υδροκορτιζόνη και τη δεξαμεθαζόνη ήταν ότι τα φάρμακα αυτά μπορεί να προσφέρουν οφέλη ακόμα και σε χαμηλές δόσεις. Μάλιστα, ακόμα και όταν χορηγήθηκαν μεγαλύτερες δόσεις δεν παρατηρήθηκαν περισσότερα οφέλη. Ένα ισχυρότερο στεροειδές, η μεθυλπρεδνιζολόνη, ήταν μάλιστα λιγότερο αποτελεσματικό από την υδροκορτιζόνη σε μία μικρότερη έρευνα.
Τα παραπάνω αποτελέσματα δημιουργούν ερωτήματα σχετικά με την ανοσοκατασταλτική δράση των στεορειδών. Αν και η φλεγμονή ενοχοποιείται για αρκετά νοσήματα, αποτελεί επίσης σημαντικό κομμάτι της άμυνας του οργανισμού ενάντια στις λοιμώξεις. Η καταστολή της ανοσιακής απόκρισης μπορεί να βοηθήσει επίσης στον περιορισμό της απειλητικής για τη ζωή καταιγίδας κυτταροκινών, ωστόσο παράλληλα επηρεάζει την ικανότητα του οργανισμού να αντιμετωπίζει τις ιογενείς λοιμώξεις.
Η ισορροπία ανάμεσα στης καταστολή της φλεγμονής και την καταστολή της ανοσίας αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη χρήση των φαρμάκων όπως η υδροκορτιζόνη. Μία έρευνα διαπίστωσε ότι οι επιδράσεις των κορτικοστεροειδών στο ανοσοποιητικό σύστημα των ασθενών με COVID-19 μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης βακτηριακών λοιμώξεων, παρατείνοντας τη διάρκεια νοσηλείας των ασθενών.
Επομένως, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρήσουμε ότι τα κορτικοστεροειδή αποτελούν μία θεραπευτική επιλογή στείρα κινδύνων για τους ασθενείς με σοβαρό COVID-19.
Βιβλιογραφία: The Conversation