Αν παρακολουθείτε τα νέα σχετικά με τα εμβόλια του COVID-19 που εξετάζονται σήμερα σε κλινικές δοκιμές, πιθανώς θα έχετε καταλάβει ότι το διακύβευμα είναι αρκετά μεγάλο και αυτός είναι και ο λόγος που έχουν συγκεντρώσει τα φώτα της δημοσιότητας. Ιστορικά, τα εμβόλια που έχουν μονοπωλήσει το ενδιαφέρον των μέσων μαζικής ενημέρωσης είναι ελάχιστα και θα πρέπει ίσως να γυρίσουμε στα μέσα του 20ου αιώνα και το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας για να παρατηρήσουμε κάτι αντίστοιχο με αυτό που συμβαίνει σήμερα.
Οι επιδημίες της πολιομυελίτιδας τα καλοκαίρια ήταν ο φόβος και ο τρόμος των γονέων στο παρελθόν. Σήμερα, τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και ο περιορισμός των μετακινήσεων για τον περιορισμό της εξάπλωσης του COVID-19 έχουν προκαλέσει σημαντική επιβάρυνση στην κοινωνία, ωστόσο τη δεκαετία του 1950 οι γονείς κλείδωναν τα παιδιά τους μέσα στο σπίτι και σφράγιζαν τα παράθυρα το καλοκαίρι, καθώς ανησυχούσαν ότι η πολιομυελίτιδα μπορεί να μπει από τα παράθυρα.
Η τελική έγκριση του εμβολίου για την πολιομυελίτιδα στις ΗΠΑ το 1955 ήταν μία στιγμή παγκοσμίου θριάμβου. Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου ξοδεύτηκαν εκατομμύρια δολάρια ενώ χρειάστηκε να συνεργαστούν αρκετές ιδιωτικές ή κρατικές επιστημονικές ομάδες. Επικεφαλής της προσπάθειας αυτής ήταν ο επιστήμονας Jonas Salk. Στις κλινικές δοκιμές του εμβολίου έλαβαν μέρος εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά από τις ΗΠΑ.
Φυσικά, η ανάπτυξη του εμβολίου δεν ήταν χωρίς προβλήματα και συνοδεύτηκε από αρκετά πισωγυρίσματα. Προβλήματα παρουσιάστηκαν, μάλιστα, ακόμα και μετά την κυκλοφορία του εμβολίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το γνωστό και ως “Cutter incident”, το οποίο αναφέρεται στην λανθασμένη παρασκευή του εμβολίου από την εταιρία Cutter Laboratories. Το ελλαττωματικό αυτό εμβόλιο προκάλεσε νόσηση από πολιομυελίτιδα σε αρκετά παιδιά.
Το παραπάνω γεγονός οδήγησε σε περαιτέρω αυστηροποίηση των ελέγχων προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια των εμβολίων. Την ίδια εποχή πέρασε επίσης ένα νομοσχέδιο το οποίο προστάτευε τις εταιρίες που παρασκευάζουν εμβόλια (αρκετές εταιρίες είχαν δηλώσει ότι θα σταματούσαν την παρασκευή εμβολίων εφόσον δεν ήταν προστατευμένες από το νόμο).
Ως συνέπεια των παραπάνω, αρκετοί γονείς έγιναν επιφυλακτικοί και τα ποσοστά των εμβολιασμών παρουσίασαν μείωση.
Χρειάστηκε αρκετός χρόνος μέχρι να επανέλθει η εμπιστοσύνη του κοινού στα εμβόλια. Όταν κυκλοφόρησαν τα πρώτα εμβόλια, υπήρχε η αντίληψη ότι αποτελούν εργαλείο για την αντιμετώπιση επιδημιών και επομένως χορηγούνται μόνο όταν υπάρχει διασπορά ενός παθογόνου. Μέσω της εκπαίδευσης του κοινού, ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι έμαθαν ότι τα εμβόλια αποτελούν κεντρικό πυλώνα στη διατήρηση της δημόσιας υγείας.
Η Υπόσχεση ενός Εμβολίου για τον HIV
Όταν εμφανίστηκε η μεγάλη επιδημία του 20ου αιώνα, αυτή του AIDS, στραφήκαμε ξανά προς τα εμβόλια για την αντιμετώπισή της. Μέσα σε λίγους μήνες, οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν ότι το AIDS προκαλείται από τον ιό HIV. Η Margaret Heckler, υπουργός υγείας των ΗΠΑ, ανακοίνωσε το 1984 ότι το εμβόλιο για τον HIV θα είναι έτοιμο σε 2 χρόνια. Την εποχή εκείνη υπήρχε μεγάλη εμπιστοσύνη στα εμβόλια, ιδιαίτερα μετά την εξάλειψη της ευλογιάς παγκοσμίως το 1980. Ωστόσο, δεν καταφέραμε ποτέ να αναπτύξουμε ένα εμβόλιο για το AIDS.
Δυστυχώς, ο ιός HIV έχει αρκετά χαρακτηριστικά που καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολη την ανάπτυξη ενός εμβολίου. Ως αποτέλεσμα, στραφήκαμε στα αντιρετροϊκά (μία κατηγορία φαρμάκων που αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό του HIV) τα οποία αποδείχτηκαν ιδιαίτερα αποτελεσματικά στη θεραπεία του AIDS.
Το στίγμα του AIDS ήταν ένας ακόμα παράγοντας που κατέστησε δυσκολότερη την αντιμετώπιση της νόσου. Οι επιστήμονες είχαν αναφέρει στην αρχή της εξάπλωσης του ιού, ότι το AIDS μεταδίδεται με τα «σωματικά υγρά», χωρίς να αναφερθούν ειδικά στο αίμα και το σπέρμα. Το γεγονός αυτό προκάλεσε σύγχυση και αρκετοί απέφευγαν ακόμα και να αγγίζουν τους ασθενείς με τη νόσο.
Νέα Πανδημία, Τα Ίδια Προβλήματα
Σήμερα, η πανδημία του COVID-19 αποτελεί μία κρίση της δημόσιας υγείας που έχει προκαλέσει σημαντικά προβλήματα σε επίπεδο πολιτείας και κοινωνίας. Ο φόβος για την παραπάνω νόσο είναι ένας παράγοντας που θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τόσο τη χρηματοδότηση για την ανάπτυξη ενός εμβολίου, όσο και το ποσοστό του πληθυσμού που θα εμβολιαστεί.
Οι περισσότεροι άνθρωποι προσδοκούν την επιστροφή στην κανονικότητα και το εμβόλιο φαίνεται ότι αποτελεί αυτή τη στιγμή τον μοναδικό τρόπο για την επίτευξη του στόχου αυτού. Ωστόσο, η εμπιστοσύνη του κοινού στα εμβόλια έχει κλονιστεί εξ’ αιτίας της ανησυχίας σχετικά με τις πολιτικές σκοπιμότητες, την ταχύτητα που αναπτύσσεται το εμβόλιο καθώς και το γεγονός ότι δεν υπάρχουν παρόμοια εμβόλια στο παρελθόν.
Ιδιαίτερα ενέργειες πολιτικών αρχηγών οι οποίοι αγοράζουν εμβόλια πριν αυτά είναι έτοιμα, αποδοκιμάζοντας παράλληλα τις προσπάθειες ανάπτυξης εμβολίων από άλλες χώρες, το μόνο που πετυχαίνουν είναι να κλονίζουν ακόμα περισσότερο την εμπιστοσύνη του κοινού στα εμβόλια. Όπως συνέβη και με το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας στο παρελθόν, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όλος ο κόσμος παρακολουθεί τις εξελίξεις.
Βιβλιογραφία: The Conversation
Φωτογραφία: Wellcome Collection (CC BY 4.0)