Πώς να Προστατεύσετε τον Εγκέφαλό σας από το Στρες

Δεν είναι σπάνιο να μην μπορούμε να θυμηθούμε εύκολα πράγματα όταν νιώθουμε έντονο στρες. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, το στρες μπορεί να αλλάξει τη λειτουργία του εγκεφάλου με αποτέλεσμα να επηρεάζει τη μνήμη.

Έρευνες τόσο σε ζώα όσο και σε ανθρώπους έχουν δείξει πέραν αμφιβολίας ότι το στρες μπορεί να επηρεάσει τις λειτουργίες του εγκεφάλου, σύμφωνα με την Δρ Κέρι Ρέσλερ, καθηγήτρια ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει αλλαγές στον εγκέφαλο και τον τρόπο που επεξεργάζεται τις πληροφορίες όταν ο άνθρωπος βιώνει στρες είτε από την καθημερινότητα είτε σε εργαστηριακό περιβάλλον. Και οι δύο μορφές στρες φάνηκε ότι επηρεάζουν τις γνωστικές λειτουργίες, την προσοχή και τη μνήμη.

Εκτός από τη μνήμη, το στρες μπορεί να επηρεάσει πολλές άλλες λειτουργίες του εγκεφάλου, όπως η διάθεση και το άγχος. Επάγει επίσης τη φλεγμονή, η οποία με τη σειρά της προκαλεί βλάβες στην καρδιακή υγεία, σύμφωνα με τη Τζιλ Γκόλντστιν, μία καθηγήτρια ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Το στρες έχει σχετιστεί επομένως με αρκετές χρόνιες παθήσεις τόσο της καρδίας όσο και του εγκεφάλου. Επιπλέον, μπορεί να επηρεάσει διαφορετικά άνδρες και γυναίκες.

Το Στρες και ο Εγκέφαλος

Προκειμένου να κατανοήσουμε πώς το στρες επηρεάζει τη σκέψη και τη μνήμη, είναι σημαντικό αρχικά να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος. Ο εγκέφαλος δεν είναι μία μονάδα, αλλά μία ομάδα διαφορετικών τμημάτων που το καθένα εκτελεί μία διαφορετική λειτουργία, είπε η Δρ Ρέσλερ. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι όταν ένα μέρος του εγκεφάλου απασχολείται, τα υπόλοιπα μέρη μπορεί να μην έχουν επαρκή ενέργεια για να εκτελέσουν τις δικές τους λειτουργίες. Για παράδειγμα αν είστε σε μία επικίνδυνη και επιβαρυντική συναισθηματικά κατάσταση, η αμυγδαλή (το τμήμα του εγκεφάλου που διαχειρίζεται το ένστικτο της επιβίωσης) μπορεί να χρησιμοποιήσει την περισσότερη ενέργεια, αφήνοντας άλλα μέρη του εγκεφάλου (όπως αυτά που ελέγχουν τη μνήμη ή εκτελούν δυσκολότερες λειτουργίες) με λιγότερη ενέργεια και, κατά συνέπεια, ικανότητα να επιτελέσουν τις εργασίες αυτές. «Η θεωρία μας είναι ότι ο εγκέφαλος εστιάζει τα αποθέματά του στην επιβίωση και όχι στη μνήμη», είπε η Δρ Ρέσλερ. Αυτός είναι ο λόγος που «ξεχνάμε» όταν βιώνουμε έντονο στρες ή παρουσιάζουμε κενά μνήμης κατά τη διάρκεια τραυματικών γεγονότων.

Η επίδραση του στρες στον εγκέφαλο αλλά και τον οργανισμό μπορεί επίσης να διαφέρει ανάλογα με τη στιγμή που συμβαίνει στη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου. Ορισμένες ορμόνες, γνωστές ως ορμόνες του φύλου (οι οποίες παράγονται σε μεγάλες ποσότητες κατά την ανάπτυξη του εμβρύου, την εφηβία και την εγκυμοσύνη και εξαντλούνται στην εμμηνόπαυση) μπορεί να επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο το στρες επιδρά στον κάθε ασθενή, είπε η Γκόλντστιν. «Για παράδειγμα, η μείωση της ορμόνης οιστραδιόλης κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αποκρίνεται στο στρες», είπε.

Πώς να προστατεύσετε τον εαυτό σας από το στρες

Για να αντιμετωπίσετε καλύτερα το στρες, προσπαθήστε να ελαχιστοποιήσετε τους παράγοντες που το επιδεινώνουν. Ακολουθούν μερικές συμβουλές τις οποίες μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να διαχειριστείτε καλύτερα το στρες και να προστατευτείτε από τις αρνητικές επιδράσεις που μπορεί αν έχει στην υγεία σας:

  • Προσπαθήστε να έχετε μία σταθερότητα. Αν δεν μπορείτε να αποφύγετε το στρες, προσπαθήστε να περιορίσετε τα αίτιά του. «Η καθημερινή ρουτίνα είναι κάτι θετικό για την ανάπτυξη και την υγεία», είπε η Δρ Κέρι Ρέσλερ. Η σταθερότητα είναι εχθρός του στρες.
  • Κοιμηθείτε καλά τη νύχτα. Το στρες μπορεί να οδηγήσει συχνά σε διαταραχές του ύπνου και η έλλειψη ύπνου με τη σειρά της μπορεί να επιδεινώσει το στρες. «Η στέρηση του ύπνου προκαλεί δυσκολίες στα μέρη του εγκεφάλου που διαχειρίζονται πιο απαιτητικές λειτουργίες», είπε η Δρ Ρέσλερ. Προσπαθήστε να πηγαίνετε για ύπνο και να ξυπνάτε την ίδια ώρα κάθε μέρα, να αποφεύγετε την καφεΐνη το απόγευμα και να δημιουργήσετε ένα χαλαρωτικό περιβάλλον για τον ύπνο σας.
  • Οργανωθείτε. Η χρησιμοποίηση στατηγικών για τη διαχείριση του φόρτου εργασίας μπορεί επίσης να βοηθήσει στη διαχείριση του στρες. Για παράδειγμα, κάθε μέρα, δημιουργήστε μία λίστα με τις δουλείες που πρέπει να κάνετε. Με τον τρόπο αυτό, οι υποχρεώσεις δεν θα σας φαίνονται ανυπέρβλητες. Η λιστα αυτή σας προσφέρει επίσης ένα καθαρό στόχο για να γνωρίζετε πότε έχετε τελειώσει με τις παραπάνω υποχρεώσεις. Η καταγραφή των εργασιών με τον τρόπο αυτό μειώνει την επιβάρυνση του εγκεφάλου και το αίσθημα του στρες.
  • Εφόσον κρίνετε ότι είναι απαραίτητο, αναζητήστε βοήθεια. Αν πιστεύετε ότι δεν μπορείτε να διαχειριστείτε το στρες μόνοι σας, αναζητήστε βοήθεια από κάποιον επαγγελματία. Όσο νωρίτερα ζητήσετε βοήθεια, τόσο περισσότερο προστατεύετε την υγεία σας μακροπρόθεσμα.
  • Αλλάξτε τη στάση σας απέναντι στο στρες. «Μία ζωή χωρίς στρες είναι όχι μόνο αδύνατη, αλλά και αδιάφορη – στην πραγματικότητα ένας βαθμός στρες θεωρείται απαραίτητος για την ανάπτυξη», είπε η Δρ Ρέσλερ. Επομένως, αντί να προσπαθείτε να αποφύγετε εντελώς το στρες, προσπαθήστε να έχετε μία πιο υγιή απόκριση σε αυτό.

Μακροπρόθεσμες αλλαγές στον εγκέφαλο

Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι το χρόνιο στρες μπορεί να προκαλέσει μόνιμες αλλαγές στον εγκέφαλο, σύμφωνα με τη Δρ. Ρέσλερ. Επιστήμονες έχουν παρατηρήσει στο παρελθόν ότι τα πειραματόζωα που βιώνουν παρατεταμένο στρες, παρουσιάζουν μειωμένη δραστηριότητα στα τμήματα του εγκεφάλου που διαχειρίζονται πιο σύνθετες λειτουργίες (όπως ο προμετωπιαίος λοβός) και αυξημένη δραστηριότητα στα τμήματα του εγκεφάλου που εστιάζουν στην επιβίωση, όπως η αμυγδαλή. Είναι κάτι αντίστοιχο με αυτό που συμβαίνει όταν γυμνάζουμε ένα μέρος του σώματος αλλά όχι ένα άλλο. Το μέρος που ενεργοποιείται συχνότερα, γίνεται ισχυρότερο, ενώ αυτό που ενεργοποιείται λιγότερο, γίνεται πιο αδύναμο. Αυτό φαίνεται να συμβαίνει και στον εγκέφαλο όταν βιώνει συνεχώς στρες: ισχυροποιείται το τμήμα του εγκεφάλου που διαχειρίζεται τις απειλές και τα τμήματα που εκτελούν άλλες ενέργειες υπολειτουργούν.

Οι αλλαγές αυτές, βέβαια, είναι δυνατό να διορθωθούν σε ορισμένες περιπτώσεις, σύμφωνα με τη Δρ Ρέσλερ, ενώ σε άλλους αυτό δεν είναι τόσο εύκολο. Ο κύριος παράγοντας είναι το είδος και η διάρκεια του στρες. Αν και οι στρεσογόνες καταστάσεις στην παιδική ηλικία προκαλούν τις περισσότερες βλάβες στον εγκέφαλο που αναπτύσσεται, διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που έχουν επιδείξει αντοχή σε τραύματα της παιδικής ηλικίας έχουν αναπτύξει νέους μηχανισμούς στον εγκέφαλο. Πιστεύουμε ότι οι νέοι αυτές οδοί έχουν αναπτυχθεί στα πρώτα χρόνια της ζωής για να βοηθήσουν το άτομο να αντιμετωπίσει το στρες.

Όλες οι μορφές του στρες είναι ίδιες;

Αν και οι επιδράσεις του στρες στον εγκέφαλο έχουν καταγραφεί λεπτομερώς, δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο ποιο είναι το είδος του στρες που προκαλεί βλάβες και αυξάνει τον κίνδυνο διαταραχών της μνήμης στη μετέπειτα ζωή. Οι διαταραχές στον εγκέφαλο συμβαίνουν όταν βιώνουμε λίγο στρες ή όταν αυτό έχει παρατεταμένη διάρκεια;

«Η ερώτηση αυτή είναι δύσκολο να απαντηθεί, καθώς το στρες είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει αρκετά διαφορετικά πράγματα», είπε η Δρ Ρέσλερ. Το στρες που βιώνουμε πριν από τις εξετάσεις είναι πολύ διαφορετικό από το στρες που βιώνουμε σε ένα ατύχημα με το αυτοκίνητο ή μία χρόνια νόσο. «Σίγουρα, το έντονο στρες είναι χειρότερο από το ήπιο, καθώς και το χρόνιο στρες είναι χειρότερο από το στρες με βραχεία διάρκεια», κατέληξε η Δρ Ρέσλερ.

Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένοι παράγοντες που μπορούν να καταστήσουν το στρες πιο επιβλαβές. Ειδικότερα:

  • Το απρόσμενο στρες. Έρευνες σε πειραματόζωα έχουν δείξει ότι όταν τα ζώα περιμένουν έναν στρεσογόνο παράγοντα (για παράδειγμα όταν ανάβει ένα φως πριν από ένα στρεσογόνο παράγοντα), παρουσιάζουν λιγότερο έντονο στρες σε σχέση με τα πειραματόζωα στα οποία ο ίδιος παράγοντας παρουσιάζεται απροειδοποίητα. Το ίδιο ισχύει και στον άνθρωπο. Αν κάποιος γνωρίζει από πριν ότι θα βρεθεί σε μία στρεσογόνο κατάσταση, το στρες θα προκαλέσει λιγότερες βλάβες.
  • Δεν υπάρχει χρονικό όριο στο στρες. Αν νιώθετε στρες για μία παρουσίαση στη δουλειά ή για επερχόμενες εξετάσεις, γνωρίζετε ότι υπάρχει μία τελική ημερομηνία μετά από την οποία το στρες θα παρέλθει. Το στρες που δεν ανήκει στην παραπάνω κατηγορία, για παράδειγμα το χρόνιο στρες για τα οικονομικά, είναι δυσκολότερο να αντιμετωπιστεί.
  • Δεν έχετε υποστήριξη. Αν νιώθετε στήριξη από κάποιο φίλο, συγγενή ή επαγγελματία υγείας κατά τη διάρκεια του στρες είναι ευκολότερο να το αντιμετωπίσετε.

Βιβλιογραφία: Harvard Health

Ακολουθήστε μας στο Google News για την έγκυρη επιστημονική ενημέρωσή σας, έγκαιρα!

Μην χάσετε:
Σχετικά Αρθρα