Αν και ακόμα δεν έχουμε ανακαλύψει κάποια θεραπεία για τη νόσο, η έρευνα έχει προχωρήσει αρκετά και πλέον γνωρίζουμε αρκετούς παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης νόσου Alzheimer. Μία πρόσφατη μελέτη που εξέτασε 396 έρευνες κατάφερε να αναδείξει 10 παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο. Στο παρόν άρθρο θα αναφερθούμε ξεχωριστά σε καθένα από τους παράγοντες αυτούς εξηγώντας παράλληλα γιατί συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο.
Περιεχόμενα:
1. Επίπεδο Εκπαίδευσης
Το χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης νόσου Alzheimer. Προηγούμενες έρευνες είχαν δείξει ότι όσο περισσότερο χρόνο περνάμε στην εκπαίδευση, τόσο χαμηλότερος είναι ο κίνδυνος εμφάνισης άνοιας. Μία έρευνα που εξέτασε τους εγκεφάλους εθελοντών με διάφορα επίπεδα εκπαίδευσης έδειξε επίσης ότι αυτοί με το υψηλότερο επίπεδο είχαν βαρύτερους εγκεφάλους. Καθώς η άνοια μπορεί να προκαλέσει μέχρι και 30% μείωση στο βάρος του εγκεφάλου, ένα υψηλότερο αρχικό βάρος μπορεί πιθανώς να μειώσει τον κίνδυνο.
2. Γνωστικές Λειτουργίες
Δεδομένα έχουν δείξει ότι η απασχόληση του εγκεφάλου με διάφορες δραστηριότητες μπορεί επίσης να προστατεύσει από την άνοια. Ασχολίες όπως το σταυρόλεξο ενισχύουν τον εγκέφαλο καθώς και τη συνδετικότητα μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων. Η συνδετικότητα αυτή διασπάται στην άνοια.
Η παρούσα μελέτη έδειξε ότι είναι απαραίτητο να συνεχίσουμε να απασχολούμε τον εγκέφαλό μας με διάφορες δραστηριότητες, ακόμα και στην τρίτη ηλικία. Άλλες έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι οι ασκήσεις για τον εγκέφαλο μπορούν πράγματι να προστατεύσουν από την άνοια.
3. Υπέρταση στη Μέση Ηλικία
Η υγεία της καρδιάς έχει συνδεθεί από διάφορες έρευνες με την υγεία του εγκεφάλου. Στην παρούσα μελέτη διαπιστώθηκε επίσης ότι η υπέρταση στη μέση ηλικία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης νόσου Alzheimer.
Οι ασθενείς που πάσχουν από υπέρταση παρουσιάζουν καρδιαγγειακή νόσο σε υψηλότερα ποσοστά, γεγονός που επηρεάζει τη μεταφορά αίματος και θρεπτικών ουσιών στον εγκέφαλο. Η παραπάνω σύνδεση έχει παρατηρηθεί και σε ασθενείς που έχουν υπέρταση χωρίς καρδιαγγειακή νόσο. Η μειωμένη ροή αίματος στον εγκέφαλο έχει συνδεθεί στο παρελθόν με τη νόσο Alzheimer.
4. Ορθοστατική Υπόταση
Η παρούσα μελέτη ανέδειξε επίσης την ορθοστατική υπόταση ως παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση άνοιας. Η ορθοστατική υπόταση είναι η απότομη μείωση της αρτηριακής πίεσης όταν ένας ασθενής σηκώνεται από καθιστική ή ύπτια θέση.
Καθώς ο οργανισμός αδυνατεί να διατηρήσει την επαρκή αιμάτωση του εγκεφάλου κατά την αλλαγή της στάσης του σώματος, μπορεί να επηρεαστεί η αιματική ροή στον εγκέφαλο, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας.
5. Διαβήτης
Η μελέτη παρατήρησε επίσης ότι ο διαβήτης αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τη νόσο Alzheimer. Καθώς ο διαβήτης χαρακτηρίζεται από μειωμένη ικανότητα του οργανισμού να ρυθμίζει τα επίπεδα της ινσουλίνης, επηρεάζεται τόσο ο τρόπο που επικοινωνούν τα εγκεφαλικά κύτταρα, όσο και η μνήμη, δύο παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στη νόσο Alzheimer.
Η ινσουλίνη είναι ιδιαίτερα χρήσιμη καθώς ρυθμίζει το μεταβολισμό των υδατανθράκων, των λιπών και των πρωτεϊνών επάγοντας την απορρόφηση της γλυκόζης αίματος στο ήπαρ, το λίπος και τους μύες. Η νόσος Alzheimer επηρεάζει την ικανότητα του εγκεφάλου να αντιδρά στην ινσουλίνη.
6. Δείκτης Μάζας Σώματος
Ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος σε ηλικίες κάτω των 65 έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο άνοιας. Η παρούσα μελέτη διαπίστωσε ότι ο φυσιολογικός ΔΜΣ (18.5-24.9) στα άτομα ηλικίας κάτω των 65, συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο. Ωστόσο, τόσο ο χαμηλότερος όσο και ο υψηλότερος ΔΜΣ έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο.
Η κληρονομικότητα, η καρδιαγγειακή νόσος και η φλεγμονή είναι παράγοντες που μπορούν να εξηγήσουν τη σύνδεση ανάμεσα στο ΔΜΣ και τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.
7. Εγκεφαλικά Τραύματα
Το ιστορικό εγκεφαλικών τραυμάτων αποτελεί επιβεβαιωμένο παράγοντα κινδύνου και υπάρχουν σαφή δεδομένα που δείχνουν ότι διάφοροι τραυματισμοί, όπως η διάσειση, μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση άνοιας. Η σύνδεση αυτή παρατηρήθηκε μάλιστα για πρώτη φορά το 1928.
Ωστόσο, ακόμη δεν γνωρίζουμε αν ένα μεμονωμένο περιστατικό μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ή αν αυτό παρατηρείται μόνο σε επανειλημμένα τραύματα. Έχει διαπιστωθεί, πάντως, ότι οι τραυματισμοί του εγκεφάλου προκαλούν παρόμοιες βλάβες με αυτές τις άνοιας. Το γεγονός αυτό καθιστά τους ασθενείς περισσότερο ευάλωτους στη νόσο.
8. Υπερομοκυστεϊναιμία
Τα υψηλότερα επίπεδα ομοκυστεΐνης αποτελούν παράγοντα κινδύνου για τη νόσο Alzheimer. Η ομοκυστεΐνη αποτελεί ένα φυσικό αμινοξύ με σημαντικό ρόλο στους μηχανισμούς άμυνας του οργανισμού. Εμπλέκεται επίσης στην παραγωγή αντιοξειδωτικών που προλαμβάνουν τις κυτταρικές βλάβες.
Τα αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης στους ασθενείς με άνοια παρατηρήθηκαν για πρώτη ορά το 1998. Έκτοτε, διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι ο περιορισμός των επιπέδων ομοκυστεΐνης μπορεί να προστατεύσει από την άνοια.
Έρευνες σε πειραματόζωα έχουν δείξει ότι τα αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης προκαλούν βλάβες στα εγκεφαλικά κύτταρα παρεμβαίνοντας στην παραγωγή ενέργειας. Η κατανάλωση περισσότερου φολικού οξέος και βιταμίνης Β12 μπορεί να περιορίσει τα επίπεδα της ομοκυστεΐνης, μειώνοντας παράλληλα τον κίνδυνο άνοιας.
9. Κατάθλιψη
Η νόσος Alzheimer και η κατάθλιψη συχνά συνυπάρχουν στον ίδιο ασθενή. Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε αν συνδέονται με σχέση αιτίας-αποτελέσματος και αν ναι, με ποια κατεύθυνση. Αρκετά δεδομένα ερευνών έχουν δείξει ότι η κατάθλιψη αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τη νόσο Alzheimer, κάτι που παρατηρήθηκε και στην παρούσα μελέτη. Ορισμένες έρευνες έχουν αναδείξει μάλιστα και σύνδεση ανάμεσα στον αριθμό των καταθλιπτικών επεισοδίων και τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.
Η κατάθλιψη αυξάνει τα επίπεδα ορισμένων επιβλαβών χημικών ουσιών στον εγκέφαλο. Η διαταραχή της ισορροπίας των ουσιών αυτών μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των εγκεφαλικών κυττάρων. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη μείωση των εγκεφαλικών κυττάρων στην άνοια, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης νόσου Alzheimer.
10. Στρες
Το στρες έχει επίσης αναδειχθεί ως παράγοντας κινδύνου για τη νόσο Alzheimer. Το χρόνιο στρες στοχεύει τα ανοσιακά κύτταρα του οργανισμού, τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στον περιορισμό του κινδύνου εμφάνισης άνοιας. Ειδικότερα, η κορτιζόλη μία ορμόνη που συνδέεται με το στρες μπορεί να επηρεάσει τη μνήμη. Ο περιορισμός των επιπέδων της κορτιζόλης μπορεί, κατά συνέπεια, να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.