Περιεχόμενα:
Τι είναι οι Ακτίνες Χ;
Οι ακτίνες Χ αποτελούν μία μορφή ενέργειας, αντίστοιχα με τις ακτίνες φωτός και τα ραδιοκύμματα. Οι ακτίνες Χ καλούνται συχνά και ακτινοβολία. Αντίθετα με τις ακτίνες φωτός, οι ακτίνες Χ έχουν αρκετή ενέργεια, γεγονός που τους επιτρέπει να περάσουν διαμέσου του οργανισμού. Καθώς η ακτινοβολία διέρχεται από τον οργανισμό, περνά μέσα από οστά, ιστούς και όργανα με διαφορετικό τρόπο, γεγονός που επιτρέπει τη δημιουργία απεικονίσεων. Ο ακτινολόγος είναι ένας γιατρός που έχει ειδικευτεί στην εξέταση των εικόνων αυτών σε μία οθόνη. Η τελευταία, επιτρέπει στον γιατρό να παρατηρήσει με μεγάλη λεπτομέρεια τις διάφορες δομές του οργανισμού.
Οι ακτινογραφίες προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για την υγεία και επιτρέπουν στον γιατρό να κάνει ακριβείς διαγνώσεις. Οι ακτίνες Χ χρησιμοποιούνται επίσης για την τοποθέτηση καθετήρων ή άλλων συσκευών στον οργανισμό ή στην αντιμετώπιση διαφόρων νόσων.
Υπολογίζοντας τη Δόση της Ακτινοβολίας
Όταν η ακτινοβολία διέρχεται από τον οργανισμό, μία μικρή ποσότητά της απορροφάται. Οι ακτίνες Χ που δεν απορροφώνται είναι αυτές που χρησιμοποιούνται για να παραχθεί η εικόνα. Η ποσότητα της ακτινοβολίας που απορροφάται είναι αυτή που αντιστοιχεί στη δόση της ακτινοβολίας που εκτίθεται ο ασθενής, ενώ αυτή που διέρχεται χωρίς να απορροφηθεί δεν επηρεάζει τον τελευταίο. Η μονάδα μέτρησης για την ακτινοβολία που απορροφάται από τον οργανισμό, γνωστή και ως «ενεργός δόση», είναι τα mSv (millisievert). Άλλες μονάδες μέτρησης της ακτινοβολίας είναι τα rad, rem, roentgen, sievert και gray.
Ο όρος «ενεργός δόση» αναφέρεται στους κινδύνους από την έκθεση ολοκλήρου του οργανισμού στην ακτινοβολία. Οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως για παράδειγμα η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου στη μετέπειτα ζωή. Η ενεργός δόση λαμβάνει επίσης υπόψη πόσο ευάλωτοι είναι οι διάφοροι ιστοί στην ακτινοβολία. Αν στην ακτινογραφία εκτίθενται περισσότεροι ιστοί που είναι ευαίσθητοι στην ακτινοβολία, τότε η ενεργός δόση είναι υψηλότερη. Η ενεργός δόση επιτρέπει στον γιατρό να εκτιμήσει τον κίνδυνο για τον ασθενή και να συγκρίνει την έκθεση με την ποσότητα της ακτινοβολίας στην οποία εκτιθέμεθα καθημερινά.
Φυσική Έκθεση σε Ακτινοβολία
Καθημερινά ο οργανισμός μας εκτίθεται σε διάφορες φυσικές πηγές ακτινοβολίας. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, ο μέσος άνθρωπος εκτίθεται σε περίπου 3 mSv φυσικής ακτινοβολίας ετησίως, στην οποία περιλαμβάνεται και η κοσμική ακτινοβολία από το διάστημα. Η φυσική έκθεση στην ακτινοβολία εξαρτάται και από τη χώρα διαμονής σας.
Όσοι ζουν σε περιοχές με μεγάλο υψόμετρο εκτίθενται σε σχεδόν 1.5 mSv περισσότερη ακτινοβολία σε σχέση με αυτούς που ζουν στο επίπεδο της θάλασσας. Το ταξίδι με το αεροπλάνο αυξάνει την έκθεση στην κοσμική ακτινοβολία. Η μεγαλύτερη ποσότητα της φυσικής ακτινοβολίας προέρχεται από το αέριο ραδόνιο στα σπίτια μας (περίπου 2 mSv ετησίως). Όπως συμβαίνει με κάθε πηγή φυσικής ακτινοβολίας, η ποσότητα της έκθεσης σε ραδόνιο διαφοροποιείται αρκετά ανάλογα με την περιοχή που ζούμε.
Ενεργός Δόση στους Ενήλικες
Στους παρακάτω πίνακες φαίνεται η ποσότητα της ακτινοβολίας από κάθε ακτινολογική εξέταση και η αναλογία της ως προς τη φυσική έκθεση στην ακτινοβολία.
Κοιλιακή Χώρα |
||
| Εξέταση | Ενεργός Δόση | Αντίστοιχη Ποσότητα από τη Φυσική Έκθεση |
| Αξονική Τομογραφία Κοιλίας και Πυέλου | 10 mSv | 3 χρόνια |
| Αξονική Τομογραφία Κοιλίας και Πυέλου, επαναλαμβανόμενη και χωρίς σκιαγραφικό | 20 mSv | 7 χρόνια |
| Αξονική Κολονογραφία | 6 mSv | 2 χρόνια |
| Ενδοφλέβια Πυελογραφία (IVP) | 3 mSv | 1 χρόνος |
| Βαριούχος Υποκλυσμός | 8 mSv | 3 χρόνια |
| Εξέταση Ανωτέρου Γαστρεντερικού με Βάριο | 6 mSv | 2 χρόνια |
Οστά |
||
| Εξέταση | Ενεργός Δόση | Αντίστοιχη Ποσότητα από τη Φυσική Έκθεση |
| Ακτινογραφία Σπονδυλικής Στήλης | 1.5 mSv | 6 μήνες |
| Ακτινογραφία Άκρων (Χέρια, Πόδια, κλπ) | 0.001 mSv | 3 ώρες |
Κεντρικό Νευρικό Σύστημα |
||
| Εξέταση | Ενεργός Δόση | Αντίστοιχη Ποσότητα από τη Φυσική Έκθεση |
| Αξονική Τομογραφία Κεφαλής | 2 mSv | 8 μήνες |
| Αξονική Τομογραφία Κεφαλής – επαναλαμβανόμενη και χωρίς τη χρήση σκιαγραφικού | 4 mSv | 16 μήνες |
| Αξονική Τομογραφία Σπονδυλικής Στήλης | 6 mSv | 2 χρόνια |
Θώρακας |
||
| Εξέταση | Ενεργός Δόση | Αντίστοιχη Ποσότητα από τη Φυσική Έκθεση |
| Αξονική Τομογραφία Θώρακος | 7 mSv | 2 χρόνια |
| Αξονική Τομογραφία Πνεύμονα (για καρκίνο) | 1.5 mSv | 6 μήνες |
| Ακτινογραφία Θώρακος | 0.1 mSv | 10 μέρες |
Όδοντες |
||
| Εξέταση | Ενεργός Δόση | Αντίστοιχη Ποσότητα από τη Φυσική Έκθεση |
| Ακτινογραφία Οδόντων | 0.005 mSv | 1 ημέρα |
Καρδιά |
||
| Εξέταση | Ενεργός Δόση | Αντίστοιχη Ποσότητα από τη Φυσική Έκθεση |
| Στεφανιαία Αξονική Αγγειογραφία | 12 mSv | 4 χρόνια |
| Αξονική Τομογραφία Καρδίας για Ασβέστιο | 3 mSv | 1 χρόνος |
Απεικονιστικές Εξετάσεις για τους Άνδρες |
||
| Εξέταση | Ενεργός Δόση | Αντίστοιχη Ποσότητα από τη Φυσική Έκθεση |
| Μέτρηση Οστικής Πυκνότητας (DEXA) | 0.001 mSv | 3 ώρες |
Απεικονιστικές Εξετάσεις για τις Γυναίκες |
||
| Εξέταση | Ενεργός Δόση | Αντίστοιχη Ποσότητα από τη Φυσική Έκθεση |
| Μέτρηση Οστικής Πυκνότητας (DEXA) | 0.001 mSv | 3 ώρες |
| Μαστογραφία | 0.4 mSv | 7 εβδομάδες |
Πυρηνική Ιατρική |
||
| Εξέταση | Ενεργός Δόση | Αντίστοιχη Ποσότητα από τη Φυσική Έκθεση |
| Τομογραφία Εκπομπής Ποζιτρονίων (PET scan) | 25 mSv | 8 χρόνια |
Οφέλη και Κίνδυνοι
Ο κίνδυνος από τις απεικονιστικές εξετάσεις αναφέρεται στις πιθανές μακροπρόθεσμες ή βραχυπρόθεσμες επιδράσεις. Οι περισσότερες απεικονιστικές εξετάσεις έχουν σχετικά χαμηλό κίνδυνο. Τα νοσοκομεία και τα κέντρα ακτινογραφίας χρησιμοποιούν την αρχή ALARA (As Low As Reasonably Achievable). Αυτό σημαίνει ότι καταβάλλουν πάντοτε τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια για να ελαχιστοποιηθεί η έκθεση του ασθενούς στην ακτινοβολία. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι κίνδυνοι από την καθυστέρηση αρκετών διαγνώσεων υπερβαίνουν τους κινδύνους των απεικονιστικών εξετάσεων. Κατά συνέπεια, τα οφέλη από την ακριβή διάγνωση που προσφέρει μία απεικονιστική εξέταση είναι μεγαλύτερα από τους κινδύνους της εξέτασης. Μιλήστε με τον γιατρό ή τον ακτινολόγο αν έχετε οποιαδήποτε ανησυχία σχετικά με τους κινδύνους των απεικονιστικών εξετάσεων.
Βιβλιογραφία: Radiologyinfo
Φωτογραφία: daveynin (CC BY 2.0)