Ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος είναι μία νόσος με δύσκολη αντιμετώπιση. Αν και οι περισσότεροι ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο έχουν γενικά φυσιολογική ζωή, ορισμένοι παρουσιάζουν νεφρική ανεπάρκεια, θρομβώσεις ή άλλες επιπλοκές που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στο θάνατο. Σήμερα, μία ομάδα επιστημόνων ανακάλυψε μία νέα προσέγγιση κατά την οποία καταστρέφεται ο πληθυσμός των Β κυττάρων, με αποτέλεσμα να θεραπεύεται εντελώς η νόσος στα πειραματόζωα. Αν και η έρευνα είναι ακόμα σε πρώιμα στάδια, έχει προκαλέσει μεγάλο ενθουσιασμό, καθώς η θεραπεία αυτή έχει ήδη εγκριθεί για τους ασθενείς με καρκίνους του αίματος.
Η προσέγγιση που ακολούθησαν οι ερευνητές λέγεται θεραπεία CAR-T (chimeric antigen receptor) και περιλαμβάνει γενετικά τροποποιημένα Τ κύτταρα τα οποία αναγνωρίζουν και καταστρέφουν συγκεκριμένα κύτταρα του οργανισμού. Αν και η θεραπεία αυτή συχνά έχει σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες, μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια για αρκετούς ασθενείς. Η προσέγγιση αυτή χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2011 και κατάφερε να θεραπεύσει ασθενείς με προχωρημένη λευχαιμία. Έκτοτε, έχει εγκριθεί για την αντιμετώπιση της λευχαιμίας σται παιδιά και των λεμφωμάτων στους ενήλικες. Αν και η θεραπεία CAR-T μπορεί να στοχεύσει διαφορετικά κύτταρα, οι εγκεκριμένες μορφές της θεραπείας καταστρέφουν τα Β κύτταρα στοχεύοντας ένα πρωτεϊνικό δείκτη, τον CD19, ο οποίος βρίσκεται στην επιφάνεια σχεδόν όλων των Β κυττάρων.
Από την αρχική εφαρμογή της θεραπείας με CAR-T, η τελευταία έχει συγκεντρώσει έντονο ενδιαφέρον από τους επιστήμονες που ασχολούνται με τα αυτοάνοσα νοσήματα, καθώς τα Β κύτταρα εμπλέκονται σε αρκετές από τις παραπάνω παθήσεις. Τα Β κύτταρα μπορούν να απελευθερώοσυν αυτοαντισώματα τα οποία προκαλούν βλάβες στους ιστούς του οργανισμού και κάνουν τα Τ κύτταρα να στοχεύουν υγιείς ιστούς. Το 2016, μία ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Παννσυλβάνια ανέφερε ότι η θεραπεία με CAR-T μπορούσε να αντιμετωπίσει την πέμγιφα σε πειραματόζωα.
Ωστόσο, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος είναι πιο σύνθετη νόσος. Η ριτουξιμάμπη, ένα αντίσωμα που εξαντλεί τα Β κύτταρα και χορηγείται συνήθως στους ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα και πολλαπλή σκλήρυνση, δεν κατάφερε να βοηθήσει τους ασθενείς με λύκο σε δύο μεγάλες κλινικές δοκιμές.
Το γεγονός αυτό προκάλεσε έντονο προβληματισμό στους επιστήμονες κυρίως αναφορικά με το ρόλο των Β κυττάρων στο συστηματικό ερυθηματώδη λύκο. Ο Μαρκ Σλόμτσικ, ένας επιστήμονας που δεν είχε λάβει μέρος στην παρούσα μελέτη, δήλωσε ότι τα Β κύτταρα έχουν σημαντικό ρόλο στο λύκο και απέδωσε την αναποτελεσματικότητα της ριτουξιμάμπης στον τρόπο που λειτουργούν τα αντισώματα και στην έκπτωση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος που παρατηρείται στο λύκο. Όπως τόνισε, η ριτουξιμάμπη χρειάζεται τη βοήθεια των μακροφάγων για να καταστρέψει επιτυχώς τα Β κύτταρα. Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί σε ορισμένες άλλες παθήσεις, ωστόσο στο λύκο τα κύτταρα αυτά δυσλειτουργούν και επομένως δεν μπορούν να εκλπηρώσουν αυτό το σκοπό.
Στη θεραπεία με CAR-T, τα Τ κύτταρα μπορούν να καταστρέψουν τα Β κύτταρα χωρίς να χρειάζονται βοήθεια. Ο Μάρκο Ράντιτς, ένας ανοσολόγος από το Πανεπιστήμιο του Τένεσι, δοκίμασε την προσέγγιση αυτή σε δύο μοντέλα ποντικών με λύκο. Οι επιστήμονες εξέθεσαν τα ποντίκια σε ακτινοβολία για να καταστρέψουν όλα τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος (αυτό επιτυγχάνεται στον άνθρωπο με τη χημειοθεραπεία) και στη συνέχεια χορήγησαν τα γενετικά τροποποιημένα Τ κύτταρα σε 41 πειραματόζωα.
Σε 26 ποντίκια, τα CAR-T κύτταρα κατάφεραν να εξαλείψουν πλήρως τον πληθυσμό των Β κυττάρων με CD19 και τα κύτταρα αυτά δεν επανεμφανίστηκαν. Κάτι αντίστοιχο παρατηρείται και στους καρκινοπαθείς που κάνουν θεραπεία με CAR-T. Οι επιδράσεις στην υγεία των ποντικών προκάλεσαν έκπληξη ακόμα και στον Ράντιτς: ο σπλήνας, το δέρμα, οι νεφροί και τα υπόλοιπα όργανα των ποντικών δεν είχαν καμία ένδειξη παρουσίας λύκου μετά τη χορήγηση της θεραπείας.
Τα περισσότερα από τα πειραματόζωα που είχαν λάβει θεραπεία επιβίωσαν για περισσότερο από 1 χρόνο μετά τη θεραπεία, διάρκεια που προσεγγίζει το φυσιολογικό προσδόκιμο ζωής των ποντικών. Τα πειραματόζωα που έλαβαν placebo κατέληξαν μέσα σε 8-10 μήνες, με αρκετά από αυτά να καταλήγουν και νωρίτερα.
Η Άνολικ είπε ότι θα ήθελε να εξετάσει περισσότερο γιατί η θεραπεία με CAR-T δεν ήταν αποτελεσματική σε 15 ποντίκια, ωστόσο είναι αισιόδοξη για το μέλλον.
Σε αρκετούς ασθενείς ο λύκος είναι εξίσου επιθετικός με αρκετές μορφές καρκίνου, επομένως δεν είναι παράλογο να χρησιμοποιούνται πιο δραστικές θεραπείες.
Βιβλιογραφία: Science
Φωτογραφία: NIAID (CC BY 2.0)